| TRUYEN PHAN TRAN | |||||||||||||||||
| ***** | ***** | ||||||||||||||||
|
|
| ||||||||||||||||
| ********** | |||||||||||||||||
|
Truye^.n Phan Tra^`n To^i du`ng quye^?n "Truye^.n Phan Tra^`n" cu?a nha` xua^'t-ba?n Ta^n-Vie^.t (sa'ng la^.p na(m 1937), ta.i 20 D-o^\-d-o^'c Courbert Sai\-go`n (quye^?n na`y in theo gia^'y phe'p so^' 101/T.X.B. cu?a bo^. Tho^ng-Tin Nam-Vie^.t. Co' le~ vi` va^.y ma` d-i.a chi? kha'c vo+'i quye^?n "Lu.c-Va^n-Tie^n", in na(m 1973) Toa't-Ye^'u Phan Tra^`n la` mo^.t truye^.n la^'y su+. ti'ch o+? be^n Ta`u, ve^` d-o+`i Ti~nh-khang va` Thie^.u\-hu+ng nha` To^'ng (1126-1147). Hai vai chi'nh la` Phan-Ta^'t-Cha'nh va` Tra^`n-Kie^`u\-Lie^n d-u+o+.c cha me. d-i'nh-u+o+'c ga? cho nhau tu+` lu'c co`n o+? ba`o\-thai\. Khi kho^n lo+'n chu+a ki.p tha`nh ho^n, thi` ga(.p loa.n-ly lu+u\-la.c, tu+o+?ng d-e^'n pha?i do+?\-dang; may co' cuo^.c ti`nh co+` ga(.p-go+~ ma` d-o^i be^n nha^.n d-u+o+.c nhau\. Ro^`i vu\-qui vo+'i vinh-qui mo^.t nga`y, sau ke^'t-qua? ra^'t la` my~\-ma~n. Truye^.n do mo^.t ta'c-gia? vo^\-danh Vie^.t-nam die^~n ra quo^'c-a^m. Truye^.n go^`m co' 940 ca^u theo the^? lu.c ba't, co' the^? to'm-ta('t chia ra la`m 6 ho^`i: 1- Ho. Phan va` ho. Tra^`n D-i'nh-ho^n. Phan-co^ng, Tra^`n-co^ng cu`ng ba(`ng tuo^?i nhau, cu`ng ho.c mo^.t tha^`y, cu`ng d-o^~ mo^.t khoa\. Cu`ng la`m quan mo^.t trie^`u, tha^'u xa?o ho+n nu+~a la` hai phu\-nha^n la.i cu`ng hoa`i thai trong mo^.t tho+`i\-gian. Be`n d-i'nh u+o+'c vo+'i nhau : He^~ mo^.t be^n sinh trai, mo^.t be^n sinh ga'i, thi` ga? con cho nhau\. Ho. Tra^`n d-u+a tra^m ngo.c, ho. Phan d-u+a qua.t nga` la`m la`m va^.t d-i'nh ho^n. Qua?\-nhie^n ho. Phan sinh trai d-a(.t te^n la` Phan-Ta^'t-Cha'nh (tu+'c Phan-sinh), ho. Tra^`n sinh ga'i, d-a(.t te^n la` Tra^`n-Kie^`u\-Lie^n. Khi hai con d-a~ lo+'n da^`n, thi` hai o^ng cu`ng xin ve^` hu+u, cha(m lo vie^.c gia\-d-i`nh da.y\-do^~\. 2- Phan-sinh thi ho?ng, d-i du\-ho.c cho+` khoa sau: Phan-sinh va^ng lo+`i phu.\-hua^'n d-i thi hu+o+ng d-o^~ Thu?\-khoa (Gia?i\-nguye^n), ba'o tin ve^` ro^`i le^n kinh thi ho^.i luo^n, nhu+ng bi. tru+o+.t tu+'\-tru+o+`ng, cha`ng ho^?\-the.n kho^ng chi.u ve^`, la^.p chi' d-i du ho.c d-e^? cho+` khoa sau quye^'t thi la^'y d-o^~\. 3- Kie^`u\-Lie^n cha.y loa.n, me. con la.c nhau: Trong khi a^'y thi` Tra^`n-co^ng ma^'t, D-a`m-cha^u co' gia(.c; Kie^`u\-Lie^n cu`ng Ta^`n phu\-nha^n d-i cha.y loa.n, me. con la.c nhau mo^~i ngu+o+`i mo^~i ngu+o+`i mo^~i nga?\. Na`ng ga(.p ngu+o+`i ho. Tru+o+ng d-u+a d-e^'n tu ta.i mo^.t cu+?a chu`a o+? Kim-la(ng la^'y pha'p danh la` Die^.u\-Thu+o+`ng. Khi o+? chu`a, na`ng nho+' me. va` tu+o+?ng d-e^'n vi. ho^n-phu, thu+o+`ng u?\-ru~ buo^`n-ra^`u, nho+` co' su+ tha^`y khuye^n gia?i ne^n cu~ng nguo^i da^`n. 4- Phan-sinh o^'m tu+o+ng-tu+: Phan-sinh du\-ho.c ta.i Tha`nh-d-o^, su+.c nho+' co' co^ tu o+? Kim-la(ng be`n d-e^'n tha(m; co^ lu+u o+? la.i chu`a d-o.c sa'ch. Phan-sinh tha^'y Die^.u\-thu+o+`ng "ta^`m thu+o+'c tre? trong" thi` pha?i lo`ng, mu+o+.n ba` va~i la` Hu+o+ng-co^ng la`m mo^'i; Die^.u\-thu+o+`ng cu+.\-tuye^.t, cha`ng tha^'t-vo.ng tha`nh ra o^'m tu+o+ng-tu+\. 5- Phan-sinh va` Die^.u\-thu+o+`ng nha^.n nhau: Phan-sinh d-ang o^'m na(.ng, d-u+o+.c Die^.u\-thu+o+`ng ne^? su+ co^ to+'i ho?i tha(m, thi` mu+o+`i pha^`n bo^~ng kho?i d-e^'n chi'n.To^'i ho^m d-o', cha`ng o^m be^.nh d-e^'n go~ cu+?a pho`ng Kie^`u\-Lie^n d-o`i va`o ta. o+n, na`ng so+. cha`ng qua' lie^`u, pha?i mo+? cu+?a cho va`o ho?i chuye^.n. Qua ma^'y lo+`i trao d-o^?i va` d-em tra^m, qua.t ra so\-sa'nh, tha`nh ra hai be^n nha^.n ra d-u+o+.c nhau\. Nhu+ng va^~n giu+~ ki'n, o+? chu`a kho^ng ai bie^'t. 6- Phan-sinh va` Kie^`u\-Lie^n ke^'t ho^n: Khoa thi a^'y, Phan-sinh d-o^~ Tha'm-hoa\. D-em thu+.c ti`nh ba.ch vo+'i su+ co^\. Su+ co^ ba`n la`m ho^n-le^~ ta.i nha` ho. Tru+o+ng ro^`i cu`ng nhau vinh-qui ba'i to^?\. Tra^`n phu\-nha^n sau khi cha.y loa.n, "tro+`i xui khie^'n" la.i d-e^'n nu+o+ng-na'u ta.i nha` ho. Phan . Ba^'y gio+` ga(.p nhau d-u? ma(.t hai nha`, no^~i mu+`ng tu?i bu't kho^ng the^? ta?\. Ro^`i Phan-sinh d-u+o+.c trie^.u ve^` kinh cung chu+'c, la.i d-u+o+.c cu+? d-i de.p gia(.c, chie^'n co^ng ru+.c-ro+~, vinh-hoa phu'\-qui' ai bi`! Sa'u ho^`i tre^n na`y co' the^? chia ra la`m 23 d-oa.n: 1. Mo^'i lie^n-la.c cu?a ho. Phan va` ho. Tra^`n. 2. Ho. Phan va` ho. Tra^`n d-i'nh-u+o+'c ga? con cho nhau tu+` lu'c co`n hoa`i thai\. 3. Ho. Phan sinh trai, ho. Tra^`n sinh ga'i\. 4. Phan-co^ng va` Tra^`n-co^ng cu`ng ve^` hu+u\-tri'\. 5. Phan-co^ng da(.n con tru+o+'c khi d-i thi\. Tho+ va(n d-oa.n tre^n 6. Phan-sinh thi d-o^~ Gia?i\-nguye^n. Phan-sinh thi ho^.i ho?ng, la^.p chi' d-i du\-ho.c d-e^? cho+` khoa sau\. 8. Tra^`n Kie^`u\-Lie^n cha.y loa.n, me. con la.c nhau\. 9. Kie^`u\-Lie^n ga(.p ho. Tru+o+ng d-u+a d-e^'n o+? chu`a, la^'y pha'p danh la` Die^.u\-Thu+o+`ng. 10. No^~i buo^`n cu?a Die^.u\-Thu+o+`ng trong khi o+? chu`a Tho+ va(n d-oa.n tre^n 11. Su+ gia` khuye^n gia?i Die^.u\-Thu+o+`ng 12. Die^.u\-Thu+o+`ng ye^n ta^m nu+o+ng-na'u ca?nh chu`a\. 13. Phan-sinh d-e^'n Kim-la(ng tha(m co^\. 14. Phan-sinh pha?i lo`ng Die^.u\-Thu+o+`ng, nho+` va~i Hu+o+ng-Co^ng la`m mo^'i\. 15. Die^.u\-Thu+o+`ng ma^'y la^`n cu+. tuye^.t lo+`i va~i Hu+o+ng-Co^ng. Tho+ va(n d-oa.n tre^n 16. Tha^'t-vo.ng ve^` ti`nh, Phan-sinh o^'m tu+o+ng-tu+\. 17. Ne^? su+ gia`, Die^.u\-Thu+o+`ng d-e^'n tha(m be^.nh Phan-sinh. 18. Phan-sinh o^'m be^.nh, ca^'t le?n d-e^'n ta. o+n Die^.u\-Thu+o+`ng. 19. Sau khi to? ti`nh, d-o^i be^ d-u+a tra^m, qua.t d-o^'i chie^'u nha^.n nhau\. 20. Phan-sinh d-i thi d-o^~ Tha'm-hoa\. Tho+ va(n d-oa.n tre^n 21. Vinh-qui cu`ng vo+'i vu\-qui mo^.t nga`y\. 22. Phan, Tra^`n hai ho. d-oa`n-vie^n mo^.t nha`\. 23. D-oa.n ke^'t.. 1.- Mo^'i lie^n la.c cu?a ho. Phan va` ho. Tra^`n (ca^u 1 - ca^u 24) 1.- Tre^n am thong-tha? sa'ch, ca^`m, Nha`n nu+o+ng a'n ngo.c, buo^`n nga^m quye^?n va`ng. Tha^'y trong trie^`u To^'ng Ti~nh-khang, Mo^.t cha`ng Ho`a\-qua^.n, mo^.t cha`ng D-a`m-chu, Ba?ng va`ng, bia d-a' nghi`n thu, Phan, Tra^`n hai ho.,cu+?a nho do~i truye^`n. Ke^? tu+` d-e`n sa'ch thie^'u\-nie^n, Mo^.t song ti`nh na(.ng, mo^.t thuye^`n nghi~a sa^u\. To+'i tua^`n ho^.i ca? d-ua nhau, 10.- Bu't-nghie^n phi? chi', cung da^u ba(`ng nguye^`n. Xem hoa ro~ ne?o ho^`i trie^n, Gio' d-u+a hu+o+ng da., sa^'m re^`n tie^'ng xa\. O+n tre^n mu+a tu+o+'i, mo'c sa, Cu`ng la`m Phu?\-doa~n mo^.t toa` hie^?n-vinh. Nie^`m co^ng chi'nh, da. trung-trinh, Nha^n-da^n sao phu'c, trie^`u\-d-i`nh co^.t cao\. Ngay tin tro+`i co' phu. na`o, To^'t cung quan lo^.c, vu+o+.ng ha`o the^\-nhi\. U+'ng d-ie^`m xa` hu?y, hu`ng bi, 20.- Hai nha` chi'nh-tha^'t mo^.t ky` tho.\-thai\. Cu`ng nhau mo+? tie^.c va^`y vui, Hue^. lan mu+`ng ma(.t, tru'c mai khoe mi`nh. Tu+ng-bu+`ng nhi.p sa'o, nhi.p se^nh, D-ie^.u tho^ng cao tha^'p, che'n quy`nh d-a^`y vo+i\. 2- Ho. Phan va` ho. Tra^`n d-i'nh-u+o+'c ga? con cho nhau (ca^u 25 - ca^u 34) Tro? the^` tre^n tha(?m du+o+'i kho+i, Cu`ng nhau chi? da. d-i.nh lo+`i tho^ng gia\. Hai ta d-o^`ng ho.c d-o^`ng khoa, D-o^`ng nie^n d-o^`ng ca'n mo^.t nha` d-o^`ng tha^n. D-o^?i trao chi? Ta^'n to+ Ta^`n, 30.- Ho. Phan thi` qua.t, ho. Tra^`n thi` tra^m. Mai na`y da`nh d-e^? giao ca^`m, Ke?o que^n u+o+'c cu~ ke?o la^`m duye^n xu+a\. Bo^~ng may thay su+. ti`nh-co+`, Khe'o linh linh mie^.ng, khe'o nhu+ nhu+ lo`ng. 3-- Ho. Phan sinh trai, ho. Tra^`n sinh ga'i (ca^u 35 - ca^u 52) Tha(?m nga`y khua^'t tha'ng vu+`a d-o^ng, Phan phu\-nha^n mo+'i khai gio`ng nu+o+'c hoa\. Vu+o+`n xua^n pho+i\-pho+'i mu+a sa, Que^' non Ye^n d-a~ tro^? ra mo^.t ca`nh. Sinh ra nam-tu+? to^'t la`nh, 40.- Hai vai chi~nh-che^.n, ba d-i`nh no+?\-nang, D-a`nh thai phi? chi' bo^`ng tang, D-a(.t cho Ta^'t-Cha'nh ro~ ra`ng la` te^n. D-o^ng qua xua^n thoa('t ba'o tin, Tra^`n phu\-nha^n mo+'i he' then d-o^.ng d-a`o\. Mo^.t na`ng tie^n-nu+~ xinh sao ! M a`y nghe^nh ba'n nguye^.t mie^.ng cha`o tra(m hoa\. Mia? chie^`u cung que^' ha(`ng-nga, Tra^`n-co^ng mo+'i d-a(.t te^n la` Kie^`u\-Lie^n. Lu+?a hu+o+ng d-a`nh d-e^? be'n duye^n, 50.- Lo`ng tro+`i chie^`u ca? hai be^n u+o+'c ca^`u\. Tin d-i mo^'i la.i cu`ng nhau, Ke? na^ng-niu ngo.c, ngu+o+`i trau\-chuo^'t nga`\. 4 --Phan-co^ng va` Tra^`n-co^ng cu`ng ve^` hu+u\-tri' (ca^u 53 - ca^u 76) La^`n la^`n he` la.i thu qua, Hai o^ng tha('m-thoa('t tuo^?i d-a` cao nie^n. Ta. trie^`u mo^.t thu? thi tie^n, D-em nhau xe ha.c ve^` mie^`n hu+o+ng quan. Chia tay nam ba('c ba(ng nga`n, To+'i que^ nha` d-a~ ha^`u ta`n ba tra(ng. D-u+o+`ng d-i khua^'t ne?o kho+i chu+`ng, Tuye^'t su+o+ng ma^'y da(.m, suo^'i ru+`ng bao nhie^u\. De^~ ma` tin-tu+'c da^.p-di`u, Thi` d-em lo`ng tha('m phu' lie^`u tro+`i xanh. Ha~y nuo^i con d-e^'n tru+o+?ng tha`nh, Sa(~n co`n tra(m nghi~a, qua.t ti`nh cha(?ng que^n. To+ ho^`ng, la' tha('m la` duye^n, Da^`u bao gio+` ga(.p cu~ng ne^n ba^'y gio+`\. Phan thi` ve^` cho^'n la^`u tho+, Khuye^n con do`ng-da~ so+'m tru+a sa'ch d-e`n. O^n d-a(.t go^'i, D-o^?ng va^y ma`n 70.- So+'m nhua^`n kinh-su+?, to^'i ba`n va(n-chu+o+ng. Tra^`n thi` ve^` cho^'n pho`ng hu+o+ng, Da.y con canh-cu+?i vie^.c thu+o+`ng nu+~\-co^ng. Hoa du+o+'i tru+o+'ng, ga^'m tre^n khung, Go^`m hay thi\-le^~, la?u\-tho^ng ca^`m-ky`\. Nhu+~ng mong khuya so+'m ki.p thi`, Hai nha` con d-a~ d-e^'n ky` xua^n-xanh. 5--Phan-co^ng da(.n con tru+o+'c khi d-i thi (ca^u 77 - ca^u 98) Phan-co^ng mo+'i da.y Phan-sinh, Ra(`ng: "Nha` ta nghie^.p ho.c-ha`nh xu+a nay\. "Ba^y gio+` cha tuo^?i\-ta'c na`y, 80.- "Mong con ga(.p ho^.i ro^`ng ma^y ki.p ngu+o+`i\. "Cho+' tham tu+?u sa('c cho+i bo+`i, "Lu.y mi`nh va? la.i the^' cu+o+`i ngu+o+`i che^\. "Ra`y nghe thi tuye^?n d-e^'n ky`, "Bu't nghie^n do`ng-da? va`o thi ho.a la`\. "Ga(.p thi` thu nguye^.t, xua^n hoa, "La`m sao cho tro.n quye^'t khoa thi` la`m. "Bo~ co^ng luye^.n-ta^.p mo+'i cam, "D-u+`ng nghe anh e'n, cho+' nha`m nu+o+'c ma^y, "Nha^n-duye^n d-a~ chie^'c tra^m na`y, 90.- "Cu?a Tra^`n-co^ng d-e^? cho ma^`y d-i'nh ho^n. "Tuy ra(`ng ca'ch tro+? nu+o+'c non, "Ha~y co`n tra(ng ba.c, ha~y co`n tro+`i xanh. "D-u+`ng nhu+ Ngo^\-tu+o+'ng, Tu+`\-khanh. "Que^n ba`i thuo^'c da.y, phu. manh a'o nguye^`n. "Ha~y cho co^ng-nghie^.p ve.n tuye^`n, "Ho'a ro^`ng ro^`i se~ ru+o+'c tie^n cu~ng vu+`a\." Nghe lo+`i"phu.\-hua^'n sau xu+a, Phan-sinh tu+` ta. ba^'y gio+` bu+o+'c ra\. Chu' thi'ch: am: nha` nho? lo+.p tranh. D-a^y no'i ve^` no+i d-o.c sa'ch ----- sa'ch, ca^`m: Co' ba?n che'p sa('t ca^`m; nhu+ng co' le~ la` sa'ch ca^`m, bo+?i chu+~ ca^`m thu+ : d-a`n va` sa'ch, thu' vui cu?a ca'c va(n-nha^n. Co`n sa('t ca^`m trong ca^u "the^' tu+? ha?o ho+.p nhu+ co^? sa('t ca^`m" thi` la.i kha'c ----- Ti~nh-khang: nie^n-hie^.u vua To^'ng Kha^m-To^n be^n Ta`u, va`o khoa?ng tu+` na(m 1126 tro+? xuo^'ng. ----- Ho`a\-qua^.n, D-a`m-chu : Ho`a\-qua^.n, D-a`m-chu : hai huye^.n be^n Ta`u, que^ ho. Phan va` ho. Tra^`n. ----- Ba?ng va`ng, bia d-a': bo+?i chu+~ hoa`ng ba?ng tha.ch bi no'i ve^` ngu+o+`i thi d-o^~ d-u+o+.c ye^'t ho. te^n tre^n ba?ng va`ng va` kha('c va`o bia d-a'\. ----- Phan, Tra^`n: hai ho. tu+'c hai vai chi'nh trong truye^.n na`y\. ----- cu+?a nho: bo+?i chu+~ nho mo^n : cu+?a nha` nho, nha` ho.c tro`\. ----- thie^'u\-nie^n: tuo^?i tre?\. ----- Mo^.t song ti`nh na(.ng, mo^.t thuye^`n nghi~a sa^u\.: Mo^.t song (d-o^`ng song) mo^.t thuye^`n (d-o^`ng thuye^`n), ca^u na`y no'i ti`nh nghi~a ba.n-hu+~u vo+'i nhau ra^'t la` na(.ng-ne^` va` sa^u\-xa\. ----- cung da^u: Cung da^u do chu+~ tang ho^` : ca'i cung ba(`ng go^~ da^u\. Trong kinh Le^~ :Nha` vua sinh the^'\-tu+? thi` treo ca'i cung ba(`ng go^~ da^u, ca'i te^n ba(`ng co? bo^`ng ra cu+?a, d-e^? tu+o+.ng tru+ng con trai chi' o+? bo^'n phu+o+ng, nhu+ cung te^n ba('n tung ra bo^'n phu+o+ng tro+`i d-a^'t va^.y\. Sau ngu+o+`i ta quen du`ng chu+~ tang ho^` bo^`ng thi? d-e^? chi? chung ca? bo.n con trai\. Cu~ng co' khi no'i ta('t la` tang bo^`ng hay bo^`ng tang cu~ng the^', ----- Xem hoa ro~ ne?o ho^`i trie^n: Xem hoa bo+?i chu+~ tha'm hoa, ho^`i trie^n nghi~a la` quay roi ngu+.a\. Ca^u na`y y' no'i thi d-o^~ tha'm hoa ro^`i quay ngu+.a ve^` vinh qui\. Chu+~ "trie^n" la` roi cu~ng co' a^m la` "tie^n" ne^n co' ba?n che'p la` "ho^`i tie^n" ----- O+n tre^n mu+a tu+o+'i, mo'c sa: ca^u na`y bo+?i chu+~ vu~ lo^. mong a^n. ----- Phu?\-doa~n: la` mo^.t chu+'c quan cai\-tri. tha`nh-pho^' no+i kinh-d-o^, vi' nhu+ chu+'c Phu?\-doa~n Thu+`a\-Thie^n du+o+'i trie^`u nha` Nguye^~n. ----- sao phu'c, trie^`u\-d-i`nh co^.t cao:Sao phu'c bo+?i chu+~ phu'c tinh, co^.t cao, bo+?i chu+~ chi? tru., y' no'i ngu+o+`i co' danh vo.ng cho da^n nu+o+'c nu+o+ng nho+`\. ----- Ngay tin: bo+?i chu+~ trung tin, y' no'i ngu+o+`i trung ti'n ( ngay tin ) thi` tro+`i kho^ng phu., cu~ng nhu+ ca^u "hoa`ng thie^n ba^'t phu. ha?o ta^m nha^n" - tro+`i cao kho^ng phu. ngu+o+`i to^'t bu.ng. - Co' ba?n che'p la` nghe tin co' le~ sai\. ----- To^'t cung quan lo^.c, vu+o+.ng ha`o the^\-nhi: Cung quan-lo^.c, cung the^ (vo+.) va` cung nhi (con) la` 3 cung trong 12 cung trong so^' Tu+?\-vi\. ----- U+'ng d-ie^`m xa` hu?y, hu`ng bi:Kinh Thi: Duy hu?y duy xa` nu+~\-tu+? chi tu+o+`ng, duy hu`ng duy bi, nam-tu+? chi tu+o+`ng: Na(`m mo+ tha^'y loa`i ra('n la` d-ie^`m sinh con ga'i, tha^'y loa`i ga^'u la` d-ie^`m sinh con trai\. ----- chi'nh-tha^'t: vo+. ca?\. ----- D-ie^.u tho^ng: do chu+~ tu`ng d-ie^.u : tie^'ng tho^ng reo nghe ra co' va^`n co' d-ie^.u\. D-a^y la` chi? ve^` a^m-nha.c. Co' ba?n che'p la` ru+o+.u tho^ng, nhu+ng ru+o+.u sao la.i cao tha^'p ? ----- che'n quy`nh: do chu+~ quy`nh bo^i: che'n ngo.c. ----- Cu`ng nhau chi? da. d-i.nh lo+`i tho^ng gia: Ca^u na`y di.ch theo chu+~ chi? phu'c d-i'nh ho^n. ----- chi? Ta^'n to+ Ta^`n: Ta^'n va` Ta^`n la` hai nu+o+'c o+? ve^` d-o+`i Xua^n-thu chie^'n quo^'c be^n Ta`u, hai nu+o+'c na`y d-o+`i d-o+`i ke^'t ho^n nha^n, ne^n ngu+o+`i ta quen du`ng tie^'ng Ta^'n Ta^`n d-e^? chi? cho^~ tho^ng-gia hay la` no'i d-a?o la.i Ta^`n Ta^'n cu~ng the^'\. ----- Que^' non Ye^n: D-a^.u Vu~\-Xu+o+ng d-o+`i To^'ng, bie^.t hie^.u la` Ye^n-so+n - nu'i Ye^n - sinh 5 con trai vi` bie^'t da.y con theo nghi~a phu+o+ng, sau d-e^`u hie^?n d-a.t, ngu+o+`i ta vi' 5 ngu+o+`i con cu?a Ye^n-so+n qui' nhu+ 5 cho^`i que^'\. D-a^y mu+o+.n chu+~ "que^' non Ye^n" d-e^? vi' ngu+o+`i con trai ho. Phan mo+'i sinh. ----- ba d-i`nh: do chu+~ tam d-i`nh. Theo phe'p xem tu+o+'ng cu?a nha` tu+o+'ng-thua^.t d-em tha^n ngu+o+`i va` bo^. ma(.t chia ra la`m 3 go.i la` tam d-i`nh. No'i ve^` toa`n the^? thi` pha^`n d-a^`u la` thu+o+.ng d-i`nh, pha^`n lu+ng la` trung d-i`nh, pha^`n cha^n la` ha. d-i`nh. No'i ve^` bo^. ma(.t thi` tu+` d-i?nh d-a^`u de^'n tra'n la` thu+o+.ng d-i`nh, tu+` so^'ng mu~i d-e^'n ca(`m la` ha. d-i`nh. ----- Ta^'t-Cha'nh: nghi~a d-en la` ta^'t ngay tha(?ng. ----- ba'n nguye^.t: nu+?a ma(.t tra(ng, no'i lo^ng ma`y cong cong nhu+ hi`nh nu+?a va`nh tra(ng. ----- tra(m hoa: do chu+~ ba'ch hoa, no'i mie^.ng cu+o+`i tu+o+i nhu+ tra(m hoa d-ua no+?\. ----- Mia? chie^`u cung que^' ha(`ng-nga: mi?a mai : ga^`n ba(`ng. Cung que^' ha(`ng nga la` Ha(`ng-nga, trong cung tra(ng (cung que^') no'i ngu+o+`i d-e.p. ----- Kie^`u\-Lie^n: Nghi~a d-en la` sen tu+o+i d-e.p. ----- Ke? na^ng-niu ngo.c, ngu+o+`i trau\-chuo^'t nga`\.: Ca^u na`y no'i hai nha` d-e^`u qui' ba'u va^.t d-inh-ho^n tu+'c la` tra^m ngo.c, qua.t nga`\. ----- thi tie^n: gia^'y vie^'t thu+\. Hai o^ng ve^` hu+u tri', vie^'t thu+ d-e^? la.i ta. o+n Trie^`u\-d-i`nh, tu+'c la` thu+ lu+u gia?n (d-e^? la.i ki'nh cha`o) ma` ta quen du`ng khi ca'c vie^n chu+'c ve^` hu+u hay thuye^n d-o^?i d-i no+i kha'c. ----- xe ha.c: bo+?i chu+~ ha.c gia', ha.c la` loa`i chim so^'ng ra^'t la^u, ngu+o+`i ta thu+o+`ng du`ng chu+~ ha.c d-e^? no'i ve^` ba^.c gia` ca? nhu+ ha.c linh (tuo^?i ha.c), ha.c pha't (to'c ha.c) v.v... ----- hu+o+ng quan: cu+?a la`ng, no'i ve^` no+i que^ nha`\. ----- To+'i que^ nha` d-a~ ha^`u ta`n ba tra(ng: Ca^u na`y y' no'i ve^` d-e^'n nha` thi` d-a~ ga^`n he^'t 3 tha'ng . ----- Sa(~n co`n tra(m nghi~a, qua.t ti`nh cha(?ng que^n : Tu+` ca^u "d-u+o+`ng d-i khua^'t ne?o\..." tro+? xuo^'ng d-e^'n he^'t ca^u na`y, y' no'i tuy d-u+o+`ng xa ca'ch, chu+a de^~ tho^ng tin-tu+'c luo^n, d-a`nh cu+' pho' lie^`u, nhu+ng cu+' vie^.c nuo^i con d-e^'n khi kho^n lo+'n, d-a~ sa(~n co' tra^m, qua.t la`m tin, thi` ti`nh nghi~a que^n la`m sao d-u+o+.c. ----- To+ ho^`ng: do chu+~ ho^`ng ty, la^'y ti'ch Tru+o+ng-gia Chi'nh, Te^?\-tu+o+'ng nha` D-u+o+`ng, co' 5 con ga'i, muo^'n ga? cho Qua'ch-nguye^n-Cha^'n mo^.t ngu+o+`i, nhu+ng kho^ng bie^'t ga? ai\. Be`n ba?o 5 con ga'i d-u+'ng na^'p trong bi`nh phong, mo^~i ngu+o+`i ca^`m mo^.t so+.i to+ xuye^n qua khe cu+?a\. Qua'ch d-u+'ng ngoa`i ru't d-u+o+.c so+.i to+ cu?a ai thi` ga? ngu+o+`i a^'y\. Ke^'t qua? Qua'ch ru't d-u+o+.c so+.i to+ d-o? trong tay ngu+o+`i con ga'i thu+' ba, co' nhan sa('c ho+n ca?\. ----- la' tha('m: do chu+~ ho^`ng die^.p. La^'y ti'ch Vu\-Hu+.u d-o+`i nha` D-u+o+`ng, nha(.t d-u+o+.c chie^'c la' o+? trong ngo`i nha` vua co' d-e^` ba`i tho+\. Vu Hu+.u cu~ng d-e^` tho+ va`o mo^.t chie^'c la' tha? xuo^'ng ngo`i cho tro^i va`o trong cung. Cung nu+~ ho. Ha`n nha(.t d-u+o+.c. Sau nha` vua tha?i ca'c cung nu+~, ti`nh co+` Vu\-Hu+.u la^'y ho. Ha`n, cu`ng d-em chie^'c la' co' tho+ d-e^` va^~n giu+~, cho nhau xem, mo+'i bie^'t d-oa.n nha^n duye^n do chie^'c la' kia la`m mo^'i\. Ho. Ha`n co' ca^u tho+ ra(`ng : "Phu+o+ng tri ho^`ng die^.p thi. lu+o+ng mo^i" ( mo+'i bie^'t la' tha('m la` ngu+o+`i mo^'i to^'t ). ----- la^`u tho+: bo+?i chu+~ thu+ la^u ----- sa'ch d-e`n: co' ba?n che'p lua^.n ba`n, co' ba?n che'p ho.c-ha`nh, nhu+ng ho.c-ha`nh thi` kho^ng co' va^`n, ne^n ta.m d-e^? sa'ch d-e`n. ----- O^n d-a(.t go^'i: Tu+\-Ma~ O^n-Co^ng d-o+`i To^'ng ra^'t cha(m ho.c, co' khi d-o.c sa'ch tha^u d-e^m, tra(`n-tro.c tre^n go^'i ma~i kho^ng ngu?\. ----- D-o^?ng va^y ma`n: D-o^?ng-tro.ng-Thu+ d-o+`i Ha'n cha(m ho.c, buo^ng ma`n d-o.c sa'ch, luo^n ba na(m kho^ng ngo' d-e^'n vu+o+`n. ----- ho^.i ro^`ng ma^y: bo+?i chu+~ long va^n kha'nh ho^.i nghi~a la` ro^`ng ma^y ga(.p-go+~, no'i bo'ng, vua sa'ng to^i hie^`n ga(.p nhau\. ----- thu nguye^.t: tra(ng mu`a thu, ky` thi hu+o+ng. ----- xua^n hoa: hoa mu`a xua^n, ky` thi ho^.i\. ----- quye^'t khoa: y' no'i d-i thi khoa a^'y quye^'t la^'y d-o^~\. ----- Ha~y co`n tra(ng ba.c, ha~y co`n tro+`i xanh: tra(ng ba.c tro+`i xanh, bo+?i chu+~ thanh thie^n ba.ch nha^.t. Ca^u na`y y' no'i tuy hai nha` o+? xa ca'ch nhau nhu+ng mo^'i nha^n duye^n d-a~ d-i'nh uo+'c ro~ ra`ng, co' tro+`i xanh tra(ng ba.c chu+'ng minh. ----- Ngo^\-tu+o+'ng, Tu+`\-khanh: hai ti'ch na`y chu'ng to^i co`n d-u+o+ng kha?o\-cu+'u, d-o+.i xin tu.c ba?n. Trong khi cho+` d-o+.i, mong thu+'c gia? chi?\-gia'o cho, chu'ng to^i ca?m ta. la('m. ----- Ho'a ro^`ng ro^`i se~ ru+o+'c tie^n cu~ng vu+`a: y' no'i thi d-o^~ ro^`i se~ cu+o+'i vo+.\. ----- phu.\-hua^'n: lo+`i cha da.y\. 10.- No^~i buo^`n cu?a Die^.u\-thu+o+`ng trong khi o+? chu`a (ca^u 213 - ca^u 242) Thoa('t tho^i ve^` cho^'n ti~nh-d-u+o+`ng, Buo^`n tro^ng phong-ca?nh tha\-hu+o+ng nga^.p-ngu+`ng. Ki`a thi` bu.t, no. thi` ta(ng, Cha(?ng hay tu+`\-ma^~u la.c chu+`ng no+i nao ? Than ra(`ng: "D-o^.i d-u+'c cu` lao, "Be^? sa^u ma^'y ma^'y tru+o+.ng ? Tro+`i cao ma^'y tru`ng ? "Ne^'u sinh la` kie^'p d-a`n o^ng, 220.- "Tho+`i ti`m nu+o+'c tha(?m, non bo^`ng qua?n chi ? "Bo+?i sinh la` pha^.n nu+~\-nhi, "Nghi~ thi` ca`ng tu?i, nho+' thi` luo^'ng thu+o+ng. "Tu+`\-o^ chim-cho'c va^.t thu+o+`ng, Co`n mong kie^'m cho^'n ti`m d-u+o+`ng tra? o+n. "Mu+a sa^`u gio' tha?m tu+`ng co+n, "D-e^? ai chi.u pha^.n tho+`n-bo+n mo^.t be^` ! "Bie^'t ai gia~i ta^'m lo`ng que^ ? "Co' cha(ng d-o+.i d-u+'c tu+`\-bi chuye^?n va^`n." Nghi~ xa tho^i la.i nghi~ ga^`n, 230.- Cha.nh lo`ng xa?y nho+' Cha^u, Tra^`n nghi~a xu+a\. Gia~i\-da^`u ke^? ma^'y na('ng mu+a, The^` phai, nguye^`n nha.t, ba^y gio+` bie^'t d-a^u ? Qua.t na`y ai d-e^? cho nhau, Phong phong, mo+? mo+? gia~i sa^`u la`m khua^y\. Cho^'n Lam-kie^`u ca'ch nu+o+'c ma^y, Bu`i\-Ha`ng kia de^~ bie^'t d-a^y ne?o na`o ? Non Thie^n-thai ma^'y tru+o+.ng cao, Lu+u\-Lang chu+a de^~ ti`m va`o to+'i no+i\. D-a~ d-a`nh go'c be^? be^n tro+`i, 240.- La^n-la nga`y ba.c qua' vo+`i xua^n-xanh. Mo^.t mi`nh nhu+~ng tu?i duye^n mi`nh, Ne'n hu+o+ng bie^'ng tha('p, quye^?n kinh nga.i nhi`n. 11.- Su+ gia` khuye^n gia?i Die^.u\-Thu+o+`ng (ca^u 243 - ca^u 280) Pha?i khi su+\-phu. bu+o+'c le^n, De` chu+`ng mo+'i ho?i ra(`ng "duye^n-co+' na`o ? "Ra chie^`u u? lie^~u phai d-a`o, "Ha.t cha^u lai\-la'ng, quye^?n ba`o chu+a phai\. "Hay la` nho+' cho^'n Chu+o+ng-d-a`i, "Xa. lan mu`i cu~, ha'n ha`i tho'i xu+a\. "Hay la` nho+' no^~i ma^y mu+a, 250.- "U+o+'c ao nghi~a phu+o+.ng, d-o+.i cho+` ba.n loan ? "Hay la` tie^'c thuo+? ho^`ng-nhan, "So+. phai thu+'c pha^'n, e ta`n nhi. hoa ? "Hay la` kho^?\-ha.nh tu+o+ng ca`, "Hu+ tha^n ma^m ngo.c d-u~a nga` ba^'y nay ?" Die^.u\-Thu+o+`ng ren-re'n thu+a ba`y : "No^~i to^i, to^i ba.ch, la.y tha^`y, tha^`y thu+o+ng. "Loa.n-ly tu+` ca'ch gia\-hu+o+ng, "Tro^ng o+n tha^`y d-a~ ro^.ng d-u+o+`ng bao\-dong. "Tu+o+?ng ca^u sa('c sa('c kho^ng kho^ng, 260.- "Da'm d-a^u co`n ba^.n chu't lo`ng gio' tra(ng ! "Chi?n e tu+`\-ma^~u la.c chu+`ng, "Mo^.t mi`nh cha(?ng bie^'t suo^'i ru+`ng la` d-a^u\. "Me. gia` bo'ng nga? ca`nh da^u, "Pho`ng khi so^'t ma(.t, va'ng d-a^`u ca^.y ai\. "D-a~ lo ca^`u kha^?n bu.t tro+`i, "Na`o khoa cu+'u kho^?, na`o ba`i d-o^. sinh. "Ca`ng tro^ng ca`ng va('ng phong thanh, "Le~ na`o hai chu+~ a^n ti`nh cha(?ng thu+o+ng." Tha^`y ra(`ng: "Bi~ tha'i kho^n lu+o+`ng, 270.- "Tra(ng thu+o+`ng tro`n khuye^'t, nu+o+'c thu+o+`ng d-a^`y vo+i! "Nhi.n sa^`u ma` gu+o+.ng la`m tu+o+i, "Ke?o khi nguye^.t mi?a, hoa cu+o+`i cha(?ng hay\. "Ha~y tu ve.n qua? phu'c na`y, "D-u+`ng long tie^'t ngo.c, cho+' lay co+ huye^`n. "Kia` D-ia. ta.ng, no. Mu.c-Lie^n, "D-o^. tha^n da^~u xuo^'ng cu+?u\-tuye^`n cu~ng an. "Lo. la` ngu+o+`i o+? tra^`n-gian, "D-u+`ng lo -la('ng nu+~a, cho+' pha`n na`n chi\. "O+? d-a^y nho+` d-u+'c Tu+`\-bi, 280.- Me. con a('t cu~ng co' khi la.i ga^`n." 12-Die^.u\-Thu+o+`ng ye^n ta^m nu+o+ng-na'u ca?nh chu`a (ca^u 281 - ca^u 302) Na`ng nghe tha^`y da.y a^n-ca^`n, Ta't vo+i be^? So+?, kho+i da^`n so^ng Nghie^u\. Muo^'i du+a d-a('p-d-o^?i i't nhie^`u, So+'m khua mo~ ca', to^'i khie^u chuo^ng ki`nh, Va^`ng tra(ng ba.c, ngo.n d-e`n xanh, Da^ng hu+o+ng ngu~\-vi., tu.ng kinh tam-thu+`a Nha^n ha^?y gio', d-u+'c nhua^`n mu+a, Vu+o+.n da^ng qua? cu'ng, chim d-u+a hoa mu+`ng. D-a`n tho^ng, pha'ch suo^'i vang lu+`ng, 290.- Ca' khe la('ng ke^., chim ru+`ng nghe kinh. Ma^y phu? ta'n, lie^~u che ma`nh, Nu+o+'c non Thie^n-tru'c, cung d-i`nh Bo^`ng-lai\. Hoa tho+m co? la. d-o`i no+i, D-a~ hay ra(`ng ca?nh co' ngu+o+`i mo+'i ye^u ! Va~ng lai quan-kha'ch da^.p-di`u, Ke? le^n le^~ pha^.t, ngu+o+`i va`o ba.ch su+\. No+i vie^'t ke^., cho^'n d-e^` tho+, Ma('t tra^`n ca`ng nho^.n, lo`ng tu+` ca`ng thanh. Ru+?a kho^ng the^'\-tu.c thu+o+`ng ti`nh, 300.- Mo^.t bi`nh-ti~nh-thu?y, mo^.t ca`nh du+o+ng-chi\. Nhu+~ mong nu+o+ng na'u qua thi`, Bie^'t d-a^u co+\-ta.o, cha('c gi` nha^n-duye^n. 13-Phan-sinh d-e^'n tha(m co^ o+? Kim-la(ng (ca^u 303 - ca^u 352) Ai ngo+` mo^.t ta^'m tu+.\-nhie^n, Co' khi cu~ng d-o^.ng d-e^'n tre^n chuye^?n va^`n. Hai phu+o+ng chi? Ta^'n, to+ Ta^`n, Bo^~ng d-a^u nhu+ gia('t da^`n-da^`n la.i cho\. Phan-sinh tu+` o+? Tha`nh-d-o^, La^`n la^`n na('ng ha., mu+a thu tu+`ng nga`y\. Nho+' song tha^n, nga^.m-ngu`i thay, 310.- Nho+' hu+o+ng-tho^n, ca'ch nu+o+'c ma^y ma^'y tu+`ng. Nho+' xu+a co`n nho? nghe ra(`ng : Co' co^ tu o+? Kim-la(ng cu~ng ga^`n. Tu+'c thi` tro? ne?o do+`i cha^n, The^nh-the^nh ba~i ba.c, la^`n la^`n da^.m xanh. Mo+'i hay so+n thu?y hu+~u ti`nh, Co? hoa d-o'n kha'ch, e'n anh d-u+a ngu+o+`i\. Cu+?a chu`a pho+i\-pho+'i ga^`n no+i, Nha'c tro^ng ca?nh bu.t ba^`u tro+`i la. sao ! Cha^.p-cho^`ng qua'n tha^'p, la^`u cao, 320.-Hu+o+ng nghi\-ngu't to?a, hoa nga`o\-nga.t bay\. Chuo^ng re^`n, mo~ ruo^?i, kha'nh lay, Tho^ng gia` d-ie^?m tro^'ng, tru'c ga^`y khua se^nh. Tha^`y d-u+o+ng kinh-gia'o ta^.p-ta`nh, Die^.u\-Thu+o+`ng d-u+'ng tu+.a be^n ma`nh ca^u\-lo+n. Nha'c tro^ng ra ma'i tam-quan, Tha^'y cha`ng nie^n-thie^'u la.c nga`n nga^?n-ngo+\. La. con ma('t, ha~y co`n ngo+`, Tha'c ma`nh-ma`nh, ho?i: "Kha'ch tho+ que^ na`o ? "Va? con ngu+o+`i cu+?a ma^.n d-a`o, 330.- "Vie^.c gi` ma` khe'o ti`m va`o non sa^u ?" Sinh nghe khu'm nu'm du+o+'i la^`u, Gu+?i ra(`ng: "Con cha'u sang ha^`u su+ co^\. "Tri`nh te^n tuo^?i, ba.ch duye^n-do, "Gio+? no^ng-no^~i tru+o+'c, ke^? tro`\-chuye^.n sau\." Su+ nghe la(.ng nga('m gio+` la^u, Quye^?n va`ng se~ ga'c, ha.t cha^u su.t-su`i\. Da.y ra(`ng: "Ha~y bu+o+'c va`o ngo^`i, "The^' ma` co^ nghi~ la` ai, vo^ ti`nh ! "Mo+'i tha(m ho?i su+. nha` mi`nh, 340.- Anh thong-tha?, chi. bi`nh-ninh, co^ mu+`ng. "Khen ai to? ne?o d-u+a chu+`ng, "Cho con la(.n suo^'i, ba(ng ru+`ng to+'i d-a^y ! "D-a^y tuy thu' mo.n co? ca^y, "Thanh nha`n cu+' o+? la^u nga`y cu~ng quen. "Ga^`n co^ cho tie^.n sa'ch d-e`n, "Lo. la` khua^'t-nhie^~u cho^'n phie^`n-hoa chi ! "Cu~ng d-u+`ng a'y\-na'y lo`ng que^, "Bao gio+` a'o ga^'m ma(.c ve^` mo+'i cam ! "Ngu+.a ho^`ng, d-ai ba.c, a'o lam, 350.- "Tro+`i cho, va? co' chi' la`m thi` ne^n ! "Pha?i khi hu+o+ng lu+?a be'n duye^n, "Bo~ co^ng tuo^?i\-ta'c, ra.ng ne^`n to^?\-to^ng." 14-Phan-sinh d-u+o+.c su+ co^ lu+u o+? chu`a d-o.c sa'ch (ca^u 353 - ca^u 386) Da.y tho^i mo+'i da(.n Hu+o+ng-Co^ng, D-u+a cha`ng ve^` ma'i ta^y pho`ng nghi? cha^n. Tra?i xem thu' la. chie^`u xua^n, Hoa ke^` cu+?a d-o^.ng, d-a' nga(n va'ch chie^`n. Ngu+o+`i tha`nh-thi., ke? la^m-tuye^`n, D-o`i phen tha^'y ca?nh, d-o`i phen cha.nh nie^`m. Tu+o+?ng ngu+o+`i nu+o+ng ca'nh he' re`m, 360.- Go.i Hu+o+ng-Co^ng mo+'i do` xem su+. lo`ng : "A^'y ai ta^`m thu+o+'c tre?\-trung, "Chu+.c ha^`u su+\-phu. d-u+'ng trong gia?ng-d-u+o+`ng. Ba^'y gio+` e\-le^. chu+a tu+o+`ng, "La^u la^u la.i tha^'y thoa'ng gu+o+ng a? ha(`ng ?" Tha^'y lo+`i, Hu+o+ng mo+'i thu+a ra(`ng: "Ngu+o+`i d-a^u cha(?ng bie^'t, la.c chu+`ng to+'i d-a^y\. "Va? khi lo+~ bu+o+'c d-u+o+`ng ma^y, "Na`ng Tru+o+ng d-u+a la.i cho^'n na`y qui\-y\. "Kha'ch d-a` ve^` d-a.o tu+`\-bi, 370.- "Nhi`n la`m chi ? ho?i la`m chi ? ho+~i cha`ng ! "Gia` nua thu+a\-tho^'t so^~\-sa`ng, "Tho^i tho^i xin xuo^'ng ti~nh-d-u+o+`ng ha^`u co^\." Nghe lo+`i sinh mo+'i the.n-tho`, Gu+o+.ng thu+a ra(`ng: "Ha~y xe't cho, cho+' cu+o+`i\. "La. lu`ng ne^n mo+'i ho?i cho+i, "Ha' ra(`ng d-a~ ta^.n ti`nh ai ru ma` !" Va~i Hu+o+ng tu+` tro+? la.i nha`, Mo^.t mi`nh cha`ng cho^'n la^`u hoa, la.i ca`ng. Tho^i tha('c-tho?m, la.i mo+\-ma`ng, 380.- D-e`n xanh mo^.t ngo.n, quye^?n va`ng ba con, Bie^'t ai ma` d-u+o+.c ni?\-non, To^'i than tra(ng chi., nga`y d-on gio' di`\. Nie^`m rie^ng kho^n chu't ta? d-e^`, Hoa`ng-oanh ho't nho+', tu+?\-qui ke^u sa^`u\. Bo^`i\-ho^`i tha'ng tro.n, nga`y tha^u, Trong lo`ng d-a~ va^.y, tre^n d-a^`u chu+a hay\. Chu' thi'ch: ti~nh-d-u+o+`ng: nha` im-la(.ng, no+i tu\-ha`nh. Hay la` ti~nh d-u+o+`ng : no+i trong sa.ch. ----- tha\-hu+o+ng: La`ng kha'c, que^ ngu+o+`i ----- tu+`\-ma^~u: me. hie^`n, me. d-e?\. ----- cu` lao: kho' nho.c, bo+?i ca^u ai ai phu. ma^~u, sinh nga~ cu` lao\. thu+o+ng thay cha me., sinh ra ta kho' nho.c. ----- nu+o+'c tha(?m, non bo^`ng: chi? ve^` co~i tie^n xa ca'ch vo+'i tra^`n-the^'\. ----- Tu+`\-o^: con qua. hie^`n, gio^'ng chim co' hie^'u, thu+o+`ng d-i kie^'m mo^`i ve^` mo+'m tra? me.\. ----- chi.u pha^.n tho+`n-bo+n mo^.t be^`: Tu.c ngu+~ co' ca^u "Tho+`n bo+n chi.u e'p mo^.t be^`". Ca^u na`y y' no'i d-o^'i vo+'i ti`nh ca?nh a^'y, de^~ ai ma` ngo^`i ye^n d-u+o+.c. Tho+`n-bo+n : ca' lu+o+~i tra^u\. ----- tu+`\-bi: Hie^`n la`nh, thu+o+ng xo't. Bie^?u hie^.u cu?a d-u+'c Pha^.t tu+`\-bi la^n ma^~n chu'ng sinh. ----- Cha^u, Tra^`n: Hai tho^n o+? be^n Ta`u, d-o+`i d-o+`i tho^ng ho^n vo+'i nhau\. ----- Qua.t na`y ai d-e^? cho nhau: Qua.t na`y la` ca'i qua.t cu?a nha` ho. Phan trao cho ho. Tra^`n la`m va^.t d-i'nh ho^n. ----- Lam-kie^`u: Lam-Kie^`u : te^n mo^.t ca'i ca^`u o+? Tru+o+`ng-an(be^n Ta`u). Bu`i\-Ha`ng ngu+o+`i d-o+`i D-u+o+`ng, ho?ng thi, d-i cho+i phie^'m, ga(.p tie^n nu+~ d-u+a cho ba`i tho+ ra(`ng: Nha^'t a^?m quy`nh tu+o+ng ba'ch ca?m sinh, Nguye^n su+o+ng d-a?o ta^.n kie^'n Va^n-Anh, Lam-kie^`u tie^.n thi. tha^`n tie^n qua^.t, Ha` ta^'t khi khu thu+o+'ng ngo.c kinh. Nghi~a la` : Mo^.t nha('p ru+o+.u quy`nh tu+o+ng thi` tra(m mo^'i ca?m tu+o+?ng sinh ra, song co' ta'n he^'t thuo^'c nguye^n su+o+ng ( thuo^'c tra('ng nhu+ su+o+ng ) mo+'i tha^'y Va^n-Anh . Ca^`u Lam chi'nh la` cho^~ tha^`n tie^n o+?, ca^`n gi` pha?i va^'t va? le^n ngo.c kinh ). Sau Bu`i\-Ha`ng qua Lam-kie^`u, kha't nu+o+'c va`o ha`ng mo^.t ba` gia`, ba` go.i con ga'i la` Va^n-Anh la^'y nu+o+'c cho uo^'ng. Tha^'y d-e.p, Bu`i\-Ha`ng mu+o+.n mo^'i d-e^'n ho?i la`m vo+.\. Ba` gia` tha'ch cu+o+'i co' cha`y va` co^'i gia~ ba(`ng ngo.c, du`ng la`m si'nh le^~ d-e^? ta'n thuo^'c, mo+'i la^'y d-u+o+.c Va^n-Anh. Ke^'t cu.c vo+. cho^`ng d-e^`u d-u+o+.c le^n co~i tie^n. - Ru't trong " Tha'i\-bi`nh qua?ng-ky' ". ----- Bu`i\-Ha`ng: Xem chu' thi'ch so^' 11. ----- Thie^n-thai: nu'i thuo^.c ti?nh Trie^'t-giang be^n Ta`u\. ----- Lu+u\-Lang: tu+'c Lu+u\-tha^`n d-o+`i Ha'n, nga`y te^'t D-oan-ngo., cu`ng Nguye^~n-Trie^.u va`o Thie^n-thai ha'i thuo^'c ga(.p tie^n, chung so^'ng trong nu+?a na(m, khi tro+? ve^` d-a~ d-e^'n d-o+`i thu+' 7. ----- D-a~ d-a`nh go'c be^? be^n tro+`i: go'c be^? be^n tro+`i, bo+?i chu+~ ha?i gia'c thie^n nhai\. ----- La^n-la nga`y ba.c qua' vo+`i xua^n-xanh: nga`y ba.c bo+?i chu+~ ba.ch nha^.t, xua^n xanh bo+?i chu+~ thanh xua^n, no'i theo y' trong ca^u tho+ ba.ch nha^.t ma.c nha`n qua', thanh xua^n ba^'t ta'i lai, nga`y ba.c d-u+`ng bo? qua, xua^n xanh kho^ng tro+? la.i\. ----- su+\-phu.: o+? d-a^y chi? va`o ngu+o+`i su+\-tru+o+?ng trong chu`a : Su+ tha^`y\. ----- Chu+o+ng-d-a`i: te^n mo^.t cung du+.ng tu+` d-o+`i Ta^`n. Tie^'ng tho^ng xu+ng ca'c no+i cung d-ie^.n la^u\-d-a`i d-o+`i Chie^'n-quo^'c. D-a^y no'i ve^` no+i d-a`i\-ca'c li.ch-su+.\. ----- sa('c sa('c kho^ng kho^ng: tie^'ng nha` Pha^.t. Sa('c, no'i ve^` he^'t tha?y nhu+~ng ca'i co' hi`nh-tu+o+.ng hie^.n ro~ ra ngoa`i\. Kho^ng la` hu+\-kho^ng cha(?ng co' gi` ca?\. Ngu+o+`i ta d-a~ di.ch bo^'n chu+~ sa('c sa('c kho^ng kho^ng tha`nh ca^u lu.c ba't: Co' thi` co' tu+. ma?y may, kho^ng thi` ca? the^'\-gian na`y cu~ng kho^ng. ----- ca`nh da^u: do chu+~ tang du\. Khi ma(.t tro+`i sa('p la(.n, bo'ng na('ng co`n so't la.i tre^n ca`nh da^u, ngu+o+`i ta quen du`ng chu+~ tang du chi? ve^` ca?nh gia`\. Ca^u na`y cu~ng theo y' a^'y, no'i me. gia` cha(?ng bie^'t so^'ng d-u+o+.c bao nhie^u nu+~a, nhu+ bo'ng ma(.t tro+`i d-a~ nga? sa('p la(.n ve^` ta^y\. ----- cu+'u kho^?, na`o ba`i d-o^. sinh.: Cu+'u kho^?, d-o^. sinh la` nhu+~ng khoa pha.m cu?a nha` Pha^.t no'i ve^` cu+'u d-o^. chu'ng sinh. ----- D-ia. ta.ng: danh-hie^.u mo^.t vi. Bo^`\-Ta't, pha't the^. d-o^. he^'t 6 d-a.o chu'ng sinh mo+'i mong tha`nh Pha^.t. ----- Mu.c-Lie^n: cu~ng go.i la` Mu.c Kie^u Lie^n, d-e^.\-tu+? nha` Pha^.t, co' phe'p tha^`n tho^ng, tu+`ng va`o d-i.a ngu.c d-e^? cu+'u me.\. Vi` d-o' the^'\-tu.c mo+'i co' ho^.i " vu lan bo^`n " : La^'y cha^.u chu+'a ba'ch vi. cu'ng da^ng chu+ pha^.t, d-e^? gia?i ca'i tai a'ch treo ngu+o+.c cho chu'ng sinh. Ho^.i na`y cu+? ha`nh va`o tie^'t Trung-nguye^n tha'ng 7, tu+'c la` nga`y Mu.c-Lie^n xuo^'ng d-i.a\-ngu.c cu+'u me.\. Vi` me. Mu.c-Lie^n o+? d-i.a\-ngu.c, he^~ a(n thu+' gi` va`o mie^.ng thi` la^.p tu+'c cha'y tha`nh lu+?a, ne^n nha` Pha^.t la`m the^' d-e^? d-o^. na.n. ----- D-o^. tha^n: cu+'u d-o^. da^ng tha^n ( cha me. ). ----- cu+?u\-tuye^`n: no+i chi'n suo^'i, du+o+'i a^m-phu? . ----- Ta't vo+i be^? So+?, kho+i da^`n so^ng Nghie^u: cu~ng nhu+ be^? kho^? so^ng me^, no'i bo'ng ve^` nhu+~ng no^~i phie^`n-na~o cu?a loa`i ngu+o+`i bi. chu+'a cha^'t trong ta^m tha^n. ----- So+'m khua mo~ ca', to^'i khie^u chuo^ng ki`nh: mo~ che^' hi`nh con ca', chuo^ng cha.m hi`nh ca' Ki`nh ( thu+' ca' to ngoa`i be^? ). ----- ngu~\-vi.: na(m mu`i tho+m. ----- tam-thu+`a: ba co^~ xe nghi~a la` chuye^n cho+?, tie^'ng nha` Pha^.t, tam-thu+`a la` : Bo^`\-ta't-thu+`a, ti'ch-chi\-thu+`a, Thanh-va(n-thu+`a do ca'c nha` tu na(ng-lu+.c kha'c nhau, ne^n pha^n la`m 3 ha.ng a^'y\. ----- Vu+o+.n da^ng qua? cu'ng, chim d-u+a hoa mu+`ng : Loa`i vu+o+.n loa`i chim da^ng qua? da^ng hoa cu'ng Pha^.t. ----- D-a`n tho^ng, pha'ch suo^'i vang lu+`ng: Ca^y tho^ng la' reo co' di.p-da`ng tu+.a nhu+ d-a`n ga?y, suo^'i nu+o+'c cha?y ro'c ra'ch nhu+ tie^'ng go~ pha'ch, ne^n go.i la` d-a`n tho^ng pha'ch suo^'i\. ----- Thie^n-tru'c: la` nu+o+'c Pha^.t. ----- Bo^`ng-lai\.: la` co~i tie^n. ----- D-a~ hay ra(`ng ca?nh co' ngu+o+`i mo+'i ye^u: Ca^u na`y y' no'i d-a~ hay la` co' ca?nh d-e.p, nhu+ng co' ngu+o+`i thi` ca?nh mo+'i the^m d-a'ng ye^u\. ----- Mo^.t bi`nh-ti~nh-thu?y, mo^.t ca`nh du+o+ng-chi: ti~nh-thuy? : nu+o+'c trong sa.ch. Du+o+ng-chi : ca`nh du+o+ng, d-e^`u la^'y ti'ch nha` Pha^.t : Pha^.t-d-o^`\-Tru+`ng ngu+o+`i nu+o+'c Thie^n-tru'c, co' con bi. ba.o tu+? ( che^'t tu+o+i ), la^'y ca`nh du+o+ng sa^'p nu+o+'c va^?y va`o ma(.t la.i so^'ng la.i\.( theo sa'ch Pha'p-Uye^?n cha^u la^m ). ----- mo^.t ta^'m tu+.\-nhie^n: la` ta^'m lo`ng. ----- Tha`nh-d-o^: thuo^.c ti?nh Tu+'\-Xuye^n be^n Ta`u\. ----- Kim-la(ng: xem chu' thi'ch o+? tre^n. ----- cu+?a ma^.n d-a`o: ma^.n d-a`o do chu+~ d-a`o ly' , cu+?a ma^.n d-a`o la` no+i quye^`n-qui' sang-tro.ng : ( d-a`o, ly' co^ng-mo^n ) ----- a'o ga^'m ma(.c ve^`: do ca^u ma~ thu+o+.ng ca^?m y ho^`i; y' no'i thi d-o^~ co+~i ngu+.a ma(.c a'o ga^'m vinh-qui\. ----- Ngu+.a ho^`ng, d-ai ba.c, a'o lam: Co+~i ngu+.a ho^`ng, d-eo d-ai ba.c, ma(.c a'o lam d-e^`u la` nhu+~ng nghi\-ve^., pha^?m-phu.c sau khi d-a~ thi d-o^~\. ----- Hu+o+ng-Co^ng: Te^n mo^.t ba` va~i o+? chu`a\. ----- gia?ng-d-u+o+`ng: Nha` gia?ng kinh, nha` da.y ho.c. ----- ti~nh-d-u+o+`ng: Xem chu' thi'ch o+? tre^n. ----- To^'i than tra(ng chi., nga`y d-on gio' di`: Tra(ng chi. bo+?i chu+~ nguye^.t ty?, chi? na`ng tie^n trong cung tra(ng. Tho+ cu?a Ly'\-Thu+o+ng-A^?n : nguye^.t ty? ta(`ng phu`ng ha. tha'i thie^`m : chi. nguye^.t tu+`ng ga(.p to+'i cung tra(ng. D-on : Ho?i d-on ho?i ren. ----- Hoa`ng-oanh ho't nho+', tu+?\-qui ke^u sa^`u: Hoa`ng-oanh la` chim va`ng anh, tie^'ng ho't ve'o von nghe ra^'t vui tai\. Tu+?\-qui la` chim quo^'c, tie^'ng ke^u kha('c-khoa?i nghe ra sa^`u tha?m. Ca^u na`y y' no'i ca?nh buo^`n. Va` co`n ta? ca?nh cuo^'i xua^n ( oanh ) sang ha. ( tu+?\-qui ) . 15.- Phan-sinh ga(.p Die^.u\-Thu+o+`ng la^`n d-a^`u (ca^u 387 - ca^u 410) Bo^~ng may may khe'o la` may, Nha'c tro^ng ra ma'i la^`u ta^y tha^'y na`ng. Tha^?n-tho+ tru+o+'c da~y ha`nh-lang, 390.- Vin ca`nh bie^'c, ha'i hoa va`ng la`m thinh. Xa xa pha?ng-pha^'t da.ng hi`nh, D-u+'c Quan-A^m d-a~ gia'ng-sinh bao gio+` ! Vo^.i\-va`ng la`m ca'ch bo+\-lo+, D-e^'n ga^`n u+o+'m ho?i kha'ch tho+ mo^.t lo+`i : "Ke^? tu+` d-e^'n ca?nh bo^`ng-lai, "May thay d-a~ tro^.m tha^'y ngu+o+`i tie^n-cung. "Mo+'i hay hai chu+~ sa('c, kho^ng, "Cha(?ng to+ ma` de^~ ro^'i lo`ng tra^`n-duye^n. "Ba sinh u+o+'c ve.n mu+o+`i nguye^`n, 400.- "Chie^m-bao lua^?n-qua^?n o+? be^n gia?ng d-i`nh. "Su+ co`n la^n-ma^~n chu'ng-sinh, "Xin thu+o+ng d-e^'n ta^'m lo`ng tha`nh vo+'i nao !" Bo^~ng nghe tie^'ng la.\-lu`ng sao, Tra'i tai kho^n bie^'t le~ na`o da'm thu+a\. Nghi~ mi`nh o+? d-a'm muo^'i du+a, Ha' ne^n ti`m tie^'ng d-ong-d-u+a cu`ng ngu+o+`i\. La`m thinh tha` chi.u ke'm lo+`i, The^`m hoa la^?n bo'ng, pho`ng trai tro+? gia`y, Vo^.i va`ng khe'p bu+'c re`m ma^y, 410.- Ngoa`i hie^n co`n chu't hu+o+ng bay vo+'i cha`ng. 16- Phan-sinh pha?i lo`ng Die^.u\-Thu+o+`ng, nho+` va~i Hu+o+ng-Co^ng la`m mo^'i (ca^u 411 - ca^u 502) Mo^.t mi`nh lui to+'i be~\-ba`ng, Kho^n ve^` na(n-ni?, de^~ d-u+o+`ng nha('n-nhe ! D-eo sa^`u cha`ng tro+? ra ve^`, Xem chie^`u the`n-the.n, e\-e nu+.c cu+o+`i\. Tra'ch ngu+o+`i mo^.t, tra'ch ta mu+o+`i ! Bo+?i ta sa`m-so+~ ne^n ngu+o+`i da^?y\-dun. Co`n tro+`i, co`n nu+o+'c, co`n non, Co`n tra(ng, co`n gio' ha~y co`n d-o' d-a^y\. Tra(ng tra(ng, gio' gio', ma^y ma^y, 420.- Bie^'t la` gio+? no^~i nu+o+'c na`y cu`ng ai ! Cho+` khi va('ng-ve? hie^n mai Ti`m Hu+o+ng ma` la.i gia~i\-ba`y cu`ng Hu+o+ng: "Ra(`ng d-a^y la` kha'ch ta^`m-thu+o+`ng, "D-em tha^n d-a`i\-ca'c ma` nu+o+ng cu+?a chie^`n. "Mo^.t la` an pha^.n cho+` duye^n ? "Hai la` thong-tha? sa'ch d-e`n cu~ng vui\. "Cho ne^n du+a muo^'i pha?i mu`i, "Nhu+~ng say mu`i d-a.o ma` nguo^i no^~i nha`\. "So+'m tru+a ai ke? bie^'t ra, 430.- "D-a~ quen la`m nu~ng vo+'i gia` ba^'y la^u\. "Nghi~a sa^u d-a`nh tra? o+n sa^u, "Ba^y gio+` pha?i go+~ mo^'i sa^`u cho xong. "Kia` ngo.c-nu+~, no. kim-d-o^`ng, "Pha^.t-ba` cha(?ng xe't tha^'u lo`ng a^'y cha(ng ? "Cu+?a Tu+` phu+o+ng-tie^.n d-a^u ba(`ng, "Kim-tha(`ng xin d-o^?i xi'ch tha(`ng na`y cho\. "O+? d-a^y ve^` ca?nh nha` chu`a, "Le~ d-a^u co' da'm chuye^.n-tro` tra(ng hoa\. "Nhu+ng vi` duye^n-kie^'p the^' ma`, 440.- "D-a^~u la`m sao cu~ng ca^.y gia` giu'p nao!" La(.ng nghe lo+`i no'i tha^'p cao, Gu+?i ra(`ng: "Gia` bie^'t la`m sao su+. na`y ! "Nu+o+ng mi`nh cu+?a bu.t ba^'y cha^`y, "Non nga(n tho'i tu.c, gio' bay nie^`m tra^`n. "Hu+o+ng d-e`n khuya so+'m d-o^. tha^n, "Bie^'t d-a^u qua'n So+?, la^`u Ta^`n vie^?n-vo^ng. "Nghe lo+`i cu~ng tro^.m xe't lo`ng, "Tu\-ha`nh cha(?ng le~ lo^.n vo`ng gio' tra(ng. "Va? na`ng cu`ng ba.n thie^`n-ta(ng, 450.- "Ra va`o su+o+.ng ma(.t, no'i na(ng nga.i d-ie^`u\. "Mo^.t nie^`m va`ng d-a' na^ng-niu, "Ba^y gio+` sao no+~ gia^.t-gi`u mu+a ma^y\. "Huo^'ng chi nhu+~ng tie^'ng tha`y\-lay, "Tuo^?i na`y d-a~ tro't mu~ na`y che tai\. "D-a\-mang cha(?ng da'm chi.u lo+`i, "Ma(.c ngu+o+`i Ta^`n Ta^'n, ma(.c ngu+o`i Tra^`n Cha^u\." Cha`ng nghe nga^~m nghi~ gio+` la^u, Tu+o+?ng lo+`i Hu+o+ng no'i ra ma`u d-a^?y\-d-u+a\. Hai ha`ng la~\-cha~ nhu+o+`ng mu+a: 460.- "Bie^'t d-em lo`ng a^'y ba^y gio+` ca^.y ai\. "Vi` duye^n ne^n pha?i va^.t na`i, "Co' thu+o+ng thi` xe't ma` cu+o+`i thi` oan. "Ba tra(ng na^'n-na'thie^`n-quan, "Nghi~ quen thuo^.c a^'y ma` van-vi? cu`ng. "Na`o ngo+` nga.i tie^'ng, qua?n co^ng, "Na`o lo`ng qua?ng-d-a.i, na`o lo`ng tu+`\-bi\. "Cha(?ng ye^u, cha(?ng xo't, cha(?ng vi`, "La.i co`n bi.n ri.n la`m chi ca?nh na`y ? "Bu.t tro+`i xin chu+'ng lo`ng ngay, 470.- "Duye^n kia du` ru?i du` may ta.i gia`\." Nghe lo+`i na(n-ni? thie^'t-tha, Ngo.t-nga`o d-a^`u lu+o+~i, ma(.n-ma` lo^~ tai : "Va^ng ra thi` tie^'ng d-e^? d-o+`i, "Cha(?ng va^ng thi` bo? lo`ng ngu+o+`i bie^'t bao ! "Ta^.n-tu+` da'm tie^'c co^ng na`o, "Co`n e lo`ng kha'ch d-o^.ng d-a`o khu+'ng cha(ng! "Ba^y gio+` la`m kha'ch thie^`n-ta(ng, "Say\-su+a mu`i d-a.o, du+?ng du+ng bu.i ho^`ng. "Le^. chi hoa cha(?ng chie^`u ong, 480.- "Uo^?ng co^ng tuo^?i\-ta'c, the.n lo`ng va(n-nha^n." Cha`ng ra(`ng: "Gia` ha~y a^n-ca^`n, "D-a`n na`y tai a^'y da^`n-da^`n cu~ng e^m. "Ai hay ra(`ng cha(?ngca?i\-kim, "D-a~ no+i gian-gi'u ne^n ti`m to+'i d-a^y\. "Ha~y ve^` gi`n-gia(.t cho hay, "Da^~u la`m sao qua? phu'c na`y cu~ng ne^n." Nghe cha`ng ga('n-bo' ca^`n-quye^`n, Va^ng lo+`i Hu+o+ng mo+'i ve^` be^nti~nh-d-u+o+`ng, Canh khuya nguye^.t ga'c ca`nh su+o+ng, 490.- Na(`n-ni` thu+? u+o+'m xem nu+o+`ng ra sao\. Ra(`ng d-a^y ca?nh qua.nh, non cao, "Xu+a nay bie^'t ma^.n quen d-a`o la` ai\. "Pha?i khi qua cho^'nthu+ trai, "Tha^'y cha`ng kha('c khoa?i mo^.t lo+`i ma` thu+o+ng. "La^n-la bo^~ng gio+? su+. nu+o+`ng, "Ma^'y lo+`i thi` ba^'y nhie^u ha`ng ha.t cha^u\. "Xin ngu+o+`i, d-a~ ba.ch go't d-a^`u, "Ru+`ng thie^`n xin cho+' nhu+~ng ma`u e'n anh. "Ca`ng van ca`ng mo^.t d-inh-ninh, 500.- "Ra(`ng duye^n, ra(`ng no+., ra(`ng ti`nh, mo^.t hai\. "Ne^? lo+`i ta cho't chi.u lo+`i, "Chie^`u ai hay cha(?ng chie^`u ai, ma(.c na`ng." 17-Die^.u\-Thu+o+`ng ma^'y la^`n d-e^`u cu+.\-tuye^.t va~i Hu+o+ng-co^ng (ca^u 503 - ca^u 588) Lo+`i d-a^u the^m d-o^.ng lo`ng va`ng, Tra'ch ai sao khe'o d-a(.t d-a`ng cho ne^n : "Ga^.p-ghe^`nh lo+~ bu+o+'c thuye^`n-quye^n, "D-em tha^n bo^`\-lie^~u nu+o+ng mie^`n tu`ng-la^m. "D-a~ mu+`ng khua^'t ne?o tie^'ng ta(m, "Bu+o+'m ong d-a^u la.i a^`m-a^`m be^n tai\. "Gia` va^ng, tie^?u gu+?i la.i ngu+o+`i, 510.- "Cho^'n na`y cha(?ng kha' da.y lo+`i ong ve, "Kie^'p tu d-a~ nguye^.n bo^`\-d-e^`, "Lo`ng son ba?y mo^'i, to'c the^` mu+o+`i phu+o+ng. "Mo^.t d-e`n mo^.t sa'ch, mo^.t hu+o+ng, "Da'm co`n d-e^? mo^'i to+ vu+o+ng be^n lo`ng . "Va? ngu+o+`i la` d-a^'ng thu+\-trung "Ta^'c ma^y d-a^u no+~ d-e^? lo^`ng gu+o+ng thu\. "Bao\-dung xin ha~y xe't cho, "Tu+` ra`y nhu+~ng tie^'ng nho? to ga'c ngoa`i\." Xem na`ng va`ng d-a' cha(?ng do+`i, 520.- Vo^.i\-va`ng la.i d-e^'n thu+\-trai tri`nh cha`ng : "D-a' va`ng uye^?n-chuye^?n tra(m d-u+o+`ng, "Kha(ng kha(ng kho'a ngo.c, then va`ng cha(?ng long. "Ai ngo+` con tre? la. lu`ng ! "Kie^n gan co' le~ e'p lo`ng la`m sao\. Cha`ng ra(`ng: "Nghe ro~ tie^u\-hao, "Nhu+ nung da. sa('t, nhu+ ba`o lo`ng son. "D-em mi`nh la`m kha'ch thie^`n-mo^n, "Gio' lay tru+o+'ng ngo.c, tuye^'t mo`n a'n nghie^n. "Ve? chi hai chu+~ ti`nh duye^n, 530.- "Nhe. danh ta`i\-tu+?, na(.ng nguye^`n giai\-nha^n. "D-em mi`nh van thie^'t ma^'y la^`n, "Mu+o+`i pha^`n ma` cha(?ng mo^.t pha^`n u?\-e^\. "Ai hay phe'p Pha^.t ca? ne^`, "O+? thi` cu~ng the.n, ve^` thi` cha(?ng xong. "A^u la` gia` ha~y giu'p co^ng, "La.i la^`n na`y nu+~a xem lo`ng ra sao ? "Da(.n ra(`ng d-a~ quye^'t chi' cao, "No+. lo`ng d-e^? d-e^'n kie^'p na`o tra? cho ? "Cha(?ng thi` ra tru+o+'c cu+?a chu`a, 540.- "Ma` nghe kha'ch nie^.m nam-mo^ mo^.t lo+`i\. "D-oa.n ro^`i nam ba('c d-o^i no+i, "No^~i nie^`m pho' ma(.c bu.t tro+`i chu+'ng minh." Nghe lo+`i cha`ng, d-a~ bie^'t ti`nh, Tro+? ve^` Hu+o+ng mo+'i d-inh-ninh go't d-a^`u\. Ra(`ng: "Xin nu+?a kha('c d-e^'n ha^`u, "D-o+.i na`ng mo^.t tie^'ng gia~ nhau ma` ve^`\." Tha^'y ngu+o+`i d-eo\-d-a(?ng mo.i be^`, Nga^.p ngu+`ng tru+o+'c ma(.t, lie^~u e cu'i ma`y\. Van ra(`ng: "D-u+`ng no^~i be`o ma^y, 550.- "Pha^.n na`y ngo+~ d-u+o+.c cho^'n na`y la` ye^n, "Ai ngo+` qua? kie^'p xui ne^n, "Mo^.t tha^n thie^'u nu+~ trua^n-chuye^n ma^'y la^`n. "D-a~ nho+` ti`nh thu+.c a^n-ca^`n, "Cha(?ng thu+o+ng ma` da.y no+.\-na^`n tra(ng hoa\. "Pho?ng khi su+\-phu. bie^'t ra, "Ngu+o+`i la` tha^n-thi'ch, ta la` ngu+o+.c xuo^i, "Gio' bay lo+`i the^' xa\-xo^i, "Thi` ta ho^` de^~ d-u+'ng ngo^`i du+o+.c d-a^y ! "A^u la` chi.u ba.c cu`ng tha^`y, 560.- "Lie^.u d-u+o+`ng ma` gia~ ca?nh na`y cho xong. "Pha^.n be`o bao qua?n long-d-ong, "Tha` ra(`ng la'nh tru+o+'c ho+n ra(`ng lu.y sau\." Tha^'y chie^`u lan tha?m, hue^. sa^`u, Xo't na`ng, Hu+o+ng mo+'i ra ma`u van-khuye^n: "La.y nao, xin cho+' vo^.i phie^`n, "Tro't d-a` lo+~ mie^.ng, ra`y xin ki'n lo`ng. "Mie^~n na`ng tuye^'t sa.ch gia' trong, "Va`ng kho^ng the.n lu+?a, sen kho^ng nhuo^'m bu`n. "Qua? tu ve\-vuo^'t cho tro`n, 570.- "Bo^~ng ma` ruo^`ng-ra^~y nuo'c non sao d-a`nh ! "Ba tra(ng tie^'ng ke^. ca^u kinh, "Ba.ch-vie^n sao no+~ phu. ti`nh Huye^`n-Trang." Na`ng nghe Hu+o+ng no'i ne^?\-nang, Ka^'p sa^`u la.i mo+? quye^?n va`ng la`m khua^y\. Xa(m-xa(m Hu+o+ng mo^.t lo`ng ngay, La.i sang d-e^'n cho^'n mo.i nga`y d-inh ninh. Ra(`ng: "Cha`ng cu+?a tu+o+'ng nha` khanh, "Lu+'a d-o^i ha' hie^'m ca^`m la`nh d-u+a duye^n. "Khuye^n ngu+o+`i d-e`n sa'ch bu't nghie^n, 580.- "Su+. na`ng xin cho+' ca^`n-quye^`n nu+~a chi\. "Ne^'u na`ng pha?i bu+o+'c ra d-i, "Nu+~a oan lo`ng kha'ch to^.i thi` ta.i ai ?" Bo^~ng kho^ng tha^'y tho^'t ha~i ngu+o+`i, Van ra(`ng: "Cha(?ng da'm e'p-na`i nu+~a d-a^u ! "Xin d-u+`ng d-e^? tie^'ng cho nhau, "Cha(?ng thi` non tha(?m, vu+.c sa^u cu~ng ti`m. "Ca^.y gia` ve^` giu+~ cho im, "Da'm co`n nha('n ca' gu+?i chim nu+~a na`o ! 18--Tha^'t-vo.ng ve^` ti`nh Phan-sinh o^'m tu+o+ng-tu+ (ca^u 589 - ca^u 612) Cha`ng tu+` thu+a\-tho+'t a^m-hao, 590.- To+'i lui nga^`n nga.i, ra va`o do+?\-dang. Gio' tu+` ha^y\-ha^?y d-u+a hu+o+ng, La.nh lu`ng a'ng tuye^'t d-oa.n tru+o+`ng d-o`i nau ! Tra(ng thie^`n va(`ng-va(.c in la^`u, La^m-ra^m d-e`n ha.nh gu+o+.ng sa^`u thiu\-thiu\. Tie^'ng chuo^ng, tie^'ng ca?nh, tie^'ng tin, Sa'ch nhi`n bie^'ng d-o.c, ca^`m treo bie^'ng d-a`n. Ba^'y nay nu+o+ng-na'u thie^`n-quan, Muo^'i du+a nha.t nhe~o, su+o+ng ha`n pha\-pho^i\. La.i the^m sa^`u na~o d-u+'ng ngo^`i, 600.- D-a' kia cu~ng d-o^? bo^`\-ho^i lo. ngu+o+`i ! Be^.nh tu+o+ng-tu+ cu~ng nu+.c cu+o+`i, De^~ phu+o+ng ngu~\-ti'ch, de^~ ba`i ba't-tra^n. Bu`a na`o gia?m, thuo^'c na`o da(`n, Du+o+.c-su+ nga'n no^~i, La~o qua^n kho^n d-ie^`u\. Co' cha(ng lie^n-nhu.c, lie^n-kie^`u\. Du`ng thang d-o^`ng-nu+~ mo+'i tie^u be^.ng cha`ng. Lo`ng co^ co`n ro^.n tra(m d-u+o+`ng, Mu+o+`i phu+o+ng d-a~ kha('p, ne'n hu+o+ng d-a~ ta`n (?). Bo'i thi` ra que? Phong-san, 610.- D-o^.ng ha`o thie^'u\-nu+~ ai ba`n cho ra\. Co' cha(ng ta bie^'t su+. ta, Die^.u\-Thu+o+`ng la` mo^.t, va~i gia` la` hai\. 19--Ne^? su+ gia`, Die^.u\-Thu+o+`ng d-e^'n tha(m be^.nh Phan-sinh (ca^u 613 - ca^u 646) Vi` su+ va? cu~ng ne^? ngu+o+`i, Na`ng theo Hu+o+ng d-e^'n pho`ng trai tha(m cha`ng. Nghie^ng mi`nh he' bu+'c re`m su+o+ng, Chie^`u thanh khe'p ne'p, tie^'ng va`ng khoan-thai : "Tro^.m nghe su+o+ng tuye^'t ho+i ho+i, "Thuo^'c xo+i gia?m ma^'y, co+m xo+i the^' na`o ? "La.y tro+`i cho ma't-me? nao, 620.- "Ke?o su+ tuo^?i\-ta'c ra va`o ba(n-khoa(n." Be^n tai nghe tie^'ng na`ng ga^`n. Mu+o+`i pha^`n phie^`n-na~o, chi'n pha^`n d-o^? so^ng. Vo^.i\-va`ng tay ga.t d-o^i gio`ng, Ba.ch ra(`ng: "D-a~ d-o^.i o+n lo`ng d-e^'n d-a^y\. "Be^.nh sao co+n ti?nh co+n say, "Mo+'i ro^`i thi` the^' lu'c na`y thi` kho^ng. "Nhu+ lu'c na`y the^' d-a~ xong, "Ro^`i ra na`o bie^'t d-u+o+.c thong-tha? na`y ! "Vi` ai tro+`i nhe~ co' hay, 630.- "D-o^.\-tri` cho ho.a la` may chu't na`o\." Ha.t cha^u tha'nh-tho't quye^?n ba`o, Xem hoa du+o+`ng vo~, xem d-a`o du+o+`ng phai\. Chie^`u lo`ng na`ng pha?i lu+.a lo+`i, Ra(`ng: "Ngu+o+`i tha`nh-ki'nh thi` tro+`i chu+'ng-tri, "Ha~y xin hi?\-xa? tu+`\-bi, "Co+n na`y d-u+`ng tha('c-ma('c chi the^m ca`ng." Sinh d-u+o+ng na^'u sa('t nung va`ng, Bo^~ng nghe nhu+ nu+o+'c ca`nh du+o+ng tu+o+'i nhua^`n. Tha?nh-tho+i thu+\-sa?ng tinh-tha^`n, 640.- Thie^`u\-quang d-em la.i, phong-tra^`n giu~ bay\. Vu+`a mong gio+? no^~i nie^`m ta^y, Ngoa`i hie^n nghe xi.ch tie^'ng gia`y xa xa\. Gia~ sinh na`ng tro+? go't hoa, Kho+i ma`nh-ma`nh tha^'y su+ gia` xuo^'ng tha(m. Tha^'y cha`ng tu+.a a'n na^ng ca^`m, Nhe.\-nha`ng su+ mo+'i bi`nh ta^m tro+? ve^`\. Chu' thi'ch: ha`nh-lang: da~y nha` ngang cha.y da`i o+? ca'c no+i cung-d-ie^.n d-e^`n-mie^'u na`o\. ----- Quan-A^m: tu+'c Quan-the^'\-a^m, danh hie^.u d-u+'c Pha^.t, vi` d-o+`i D-u+o+`ng kie^ng te^n vua Tha'i\-To^n, bo? bo+'t mo^.t chu+~ The^', chi? go.i co' hai chu+~ Quan-a^m. Tu+o+.ng Pha^.t Quan-A^m to^ theo hi`nh d-a`n-ba`, die^.n-ma.o d-e.p-d-e~ lo^.ng la^~y\. D-a^y no'i ngu+o+`i d-e.p tu+o+?ng nhu+ d-u+'c Quan-A^m gia'ng-sinh, cho? Die^.u\-Thu+o+`ng. ----- bo^`ng-lai: d-a~ chu' thi'ch. ----- sa('c, kho^ng: d-a~ chu' thi'ch. ----- gia?ng d-i`nh: cu~ng nhu+ gia?ng-d-u+o+`ng ----- la^n-ma^~n : thu+o+ng xo't. ----- d-a`i\-ca'c: d-a^y no'i ve^` nha` quan tu+ sang-tro.ng kha'c ha(?n bi`nh-da^n. ----- Kia` ngo.c-nu+~, no. kim-d-o^`ng: Kim-d-o^`ng, Ngo.c-nu+~ tu+'c thie^.n ta`i, lu+o+.ng nu+~ la` d-e^.\-tu+? trai va` ga'i theo ha^`u d-u+'c Pha^.t. ----- Kim-tha(`ng: da^y va`ng nha` Pha^.t buo^.c kinh. ----- xi'ch tha(`ng: da^y d-o? cu?a nguye^.t-la~o xe duye^n vo+. cho^`ng cho the^'\-gian, la^'y o+? ti'ch Vy\-Co^'\. ----- thie^`n-ta(ng: Nha` su+ o+? chu`a, d-a^y no'i la` cu`ng ba.n su+ va~i vo+'i nhau . ----- ngu+o+`i Ta^`n Ta^'n, ma(.c ngu+o`i Tra^`n Cha^u: d-a~ chu' thi'ch. ----- thie^`n-quan: Cu+?a nha` chu`a\. ----- Say\-su+a mu`i d-a.o, du+?ng du+ng bu.i ho^`ng: Mu`i d-a.o cho? ve^` pha'i xua^'t gia, bu.i ho^`ng cho? ve^` pha'i ta.i gia co`n trong d-a'm ho^`ng tra^`n. ----- Uo^?ng co^ng tuo^?i\-ta'c, the.n lo`ng va(n-nha^n: Tuo^?i ta'c : va~i Hu+o+ng tu+. xu+ng, vi` mu. d-a~ co' tuo^?i; van-nha^n la` cho? Phan-sinh ----- ca?i\-kim: do ca^u : cha^m na(ng tha^.p gio+'i ca'i kim (co' tu+` tha.ch) hu't d-u+o+.c ha.t ca?i\. Ca?i\-kim hay kim-ca?i y' no'i ti'nh ti`nh ho+.p nhau\. ----- ti~nh-d-u+o+`ng: d-a~ chu'\-thi'ch. ----- thu+ trai<: nha` ho.c, cho^~ Phan-sinh o+?\. ----- Ru+`ng thie^`n: do chu+~ Thie^`n-la^m tu+'c nha` chu`a\. ----- bo^`\-lie^~u: gio^'ng co? ca^y me^`m-ye^'u, vi' bo.n nu+~\-lu+u\. ----- tu`ng-la^m.: no+i ta(ng-d-o^` tu.\-ho.p d-o^ng d-u?, tu+'c ca?nh nha` chu`a\. ----- bo^`\-d-e^`: Tie^'ng Pha.n, cu~ng nhu+ no'i chi'nh-gia'c ( bie^'t su+. ngay tha(?ng). ----- ba?y mo^'i: tu+'c tha^'t ti`nh : mu+`ng, gia^.n, thu+o+ng, vui, ye^u, ghe't, muo^'n. ----- mu+o+`i phu+o+ng: do chu+~ tha^.p phu+o+ng, kinh Pha^.t go.i d-o^ng, ta^y, nam. ba('c, d-o^ng-nam, ta^y\-nam, d-o^ng-ba('c, ta^y\-ba('c va` tre^n, du+o+'i la` 10 phu+o+ng, mo^~i phu+o+ng co' mo^.t Pha^.t. ----- thu+\-trung: Co^? thi : Thu+\-trung hu+~u nu+~ nhan nhu+ ngo.c : trong sa'ch co' ga'i d-e.p nhu+ ngo.c. Chu+~ thu+\-trung no+i d-a^y y' no'i Phan la` ba^.c ho.c tro` gio?i, chi.u kho' d-o.c sa'ch kha('c co' vo+. d-e.p. ----- no^~i be`o ma^y: D-a'm be`o ma(.t nu+o+'c, d-a'm ma^y tre^n kho^ng d-e^`u la` va^.t tro^i no^?i phu't ho+.p phu't tan kho^ng nha^'t d-i.nh. D-a^y vi' vo+'i no^ng-no^~i cu?a ngu+o+`i con ga'i ga(.p bu+o+'c la.c-loa`i\. ----- Ba.ch-vie^n sao no+~ phu. ti`nh Huye^`n-Trang: Vu+o+.n tra('ng, Huye^`n-Trang tu+'c D-u+o+`ng-ta(ng, ngu+o+`i Ye^?n-su+, xua^'t gia tu+` thuo+? nho?, ho.c kha('p ca'c kinh sa'ch nha` Pha^.t, tu+`ng d-i sang Ngu~ A^'n- d-o^. d-em ve^` d-u+o+.c ho+n 650 bo^. kinh, cu`ng d-e^.\-tu+? di.ch d-u+o+.c75 bo^., tha`nh 1338 quye^?n. Pha^.t-gia'o o+? Trung-quo^'c thi.nh-ha`nh tu+` d-a^'y\. D-u+o+`ng-Ta(ng co' nuo^i mo^.t con vu+o+.n tra('ng, ra^'t tinh kho^n, sau d-em da^ng D-u+o+`ng-Minh-Hoa`ng, ho^`i loa.n An-lo^.c-So+n tu+. nhie^n ma^'t. Ho+n 10 na(m sau, mo^.t ho^m co' Vie^n-phu nha^n, vo+. To^n-Kha'c, Pha'n-quan o+? Nam-Khang d-e^'n le^~ chu`a, cung-tie^'n mo^.t ca'i vo`ng bi'ch-ngo.c, no'i la` cu?a chu`a xin tra? la.i\. D-u+o+`ng-ta(ng nha^.n ra thi` la` chie^'c vo`ng buo^.c o+? co^? con vu+o+.n tra('ng nga`y tru+o+'c. Nga?nh la.i d-a~ tha^'y phu\-nha^n ho'a tha`nh vu+o+.n tra('ng leo le^n ca^y chuye^`n va`o ru+`ng xanh. ----- Ka^'p: la^'p. Gia^.p: gie.p. ----- ngu~\-ti'ch, de^~ ba`i ba't-tra^n./a>: Ngu~\-ti'ch, Ba't-tra^n : te^n hai ba`i thuo^'c chu+~ be^.nh tha^'t-ti`nh, no^.i thu+o+ng. ----- Du+o+.c-su+ nga'n no^~i, La~o qua^n kho^n d-ie^`u: Du+o+.c-su+ : Tha^`y thuo^'c, nha` Pha^.t co' kinh Du+o+.c-su+, tu.ng d-e^? tie^u tai die^n tho. ( tru't bo? tai\-na.n cho d-u+o+.c so^'ng la^u). La~o\-qua^n tu+'c Tha'i\-thu+o+.ng la~o\-qua^n ba^.c to^'i cao cu?a d-a.o\-gia phu.ng-su+.\. Ca^u na`y y' no'i be^.n kho'\-kha(n, da^~u bu+.c thie^ng-lie^ng cao ca? d-e^'n d-a^u cu~ng kho' chu+~a\. ----- lie^n-nhu.c, lie^n-kie^`u: te^n hai vi. thuo^'c, du`ng cho be^.nh-nha^n uo^'ng d-e^? khai\-ua^'t. ----- d-o^`ng-nu+~ : tu+'c la` vi. thuo^'c "ba.ch-d-o^`ng-nu+~", mo^.t vi. thuo^'c d-e^? chu+~a be^.nh. Chu+~ d-o^`ng nu+~ d-a^y no'i bo'ng ve^` Die^.u\-Thu+o+`ng. ----- Phong-san: Kinh Di.ch, mo^.t bo^. sa'ch bo'i cu?a d-o+`i xu+a, co' 64 que? mo^~i que? 6 ha`o hoa(.c a^m hoa(.c du+o+ng, d-a^y d-u+o+ng be^.nh ma` bo'i d-u+o+.c que? phong-san ( gio', nu'i) thi` ro~ la` d-o^.ng ve^` a^m, d-o^ng ha`o thie^'u\-nu+~ cha(?ng co`n sai, vi` Phong-san la` que? Tie^.m, mo^.t que? trong 64 que?, ma` theo tho'an-tu+` (lo+`i d-oa'n) thi` chi? ga? con ga'i la` to^'t ( nu+~ qui ca't) ----- D-o^.ng ha`o thie^'u\-nu+~ : Xem chu'\-thi'ch so^' 33 tre^n d-a^y\. ----- quye^?n ba`o: Va.t a'o cuo^'n la.i\. ----- Thie^`u\-quang: D-e.p-d-e~, sa'ng-su?a nhu+ ca?nh mu`a xua^n. ----- phong-tra^`n: gio' bu.i, nhem nhuo^'c. 20.- Phan-sinh o^'m be^.nh ca^'t le?n d-e^'n ta. o+n Die^.u\-Thu+o+`ng (ca^u 647 - ca^u 730) D-e^m thanh nguye^.t ga'c re`m the, Xa tro^ng bo'ng d-a~ d-e`n khuya ca'ch la^`u\. Sa^`u vu+`a ngo+'t, ngo+'t la.i sa^`u, 650.- So^ng Nga^n thu+? ba('c la^'y ca^`u O^ xem. Sao ta`n, su+o+ng di.u, tuye^'t e^m, Go'c tu+o+`ng a^?n bo'ng be^n the^`m la^n-la\. Thu+`a khi gio' qua.t ca'nh ga`, Lay ma`nh mu+o+.n tie^'ng na`ng ba lo.t va`o: "Thu+o+ng vo+'i nao ! ne^? vo+'i nao ! "La`m sao trong a^'y ? la`m sao ngoa`i na`y ? "Mo^.t lo+`i co^ng d-u+'c na(.ng thay, "Ne^n ba^y gi`o+` pha?i d-e^'n d-a^y ta. lo`ng. "D-a~ ra(`ng hi?\-xa? bao\-dong, 660.- "Gio' su+o+ng no+~ d-e^? la.nh lu`ng sao an !" Na`ng d-u+o+ng khe^u ngo.n d-e`n ta`n, Ve'o\-von nghe tie^'ng ngoa`i hie^n ru.ng-ro+`i\. Thu+a ra(`ng: "Ru+`ng ma.ch va'ch tai, "D-e^m ho^m xin cho+' la('m lo+`i la`m chi\. "Xu+a nay d-a~ giu+~ mo^.t be^`, "Thu+o+ng thi` cu~ng d-o^.i, tra'ch thi` cu~ng va^ng. "Ru't da^y cha(?ng ne^. d-o^.ng ru+`ng, "La`m chi d-e^? tie^'ng lo^'\-la(ng the^' cu+o+`i\. "Tho^i tho^i to^i cu~ng la.y ngu+o+`i, 670.- "Mo+'i thong-tha?, ha~y ve^` ngo+i, ke?o ma`!" Cha`ng ra(`ng: "Ta nhu+~ng gia^.n ta, "Bu+o+'c ra ga(.p vi'a Ha(`ng-nga be~\-ba`ng. "Ba^'y nay va^ng phe'p Ta.ng-vu+o+ng, "Da'm co`n d-eo tho'i Tho.\-du+o+ng cho^'n na`y\. "Vi` o+n ne^n pha?i d-e^'n d-a^y, "Cha(?ng thu+o+ng d-e^? tie^'ng nu+o+'c ma^y oan ngu+o+`i, "He.p gi` mo^.t ca'nh cu+?a ngoa`i, "Cha(?ng cho va`o ba.ch Nhu+\-lai mo^.t d-ie^`u\. "Kie^'p na`y phu., kie^'p sau ye^u, 680.- "La.i nhu+ a? Bi'ch, quye^'t lie^`u cho xong. So+?n gai, lo+`i tho^'t la.\-lu`ng, Ne^'u thi gan vo+'i anh-hu`ng thi` thua\. Ai cu+o+`i, tro+`i Pha^.t xe't cho, Cho va`o ma` ke^? duye^n-do mo+'i tu+o+`ng! Cu+?a ma^y vu+`a he' then su+o+ng, Du+o+'i d-e`n lo'ng-la'nh ma(.t gu+o+ng qua?ng ha`n. Lan mu+`ng hue^., hue^. mu+`ng lan, Ngo.c quan kha^'p-kho+?i, tu+`\-nhan nga^.p-ngu+`ng. Ni?\-non cha`ng mo+'i ho?i ra(`ng : 690.- "Ba^'y la^u mu+o+.n gio' Ca'c-D-a(`ng truye^`n ho+i\. "Du+o+ng-d-a`i d-a~ tro^.m Chu+o+ng-d-a`i, "Ca(n-nguye^n pha?i ga.n mo^.t lo+`i la`m sao\. "Te^n gi`, que^, ho., no+i nao ? "Vi` d-a^u xui khie^'n cho va`o d-e^'n d-a^y ? "Nguo^`n co+n xin da.y cho hay, "Nha^.t tie^`n qua'n nu+o+'c, la`ng ma^y the^' na`o ?" Na`ng nghe lo+`i no'i be~ chie^`u (?), Gio+? sao xie^'t no^~i, no'i sao ne^n lo+`i\. Gu+?i ra(`ng: "Pha^.n ca'nh hoa ro+i, 700.- "Ba^y gio+` co`n da'm gia^'u ngu+o+`i sao ne^n !" Na(`n-ni` mo+'i ngo? su+. duye^n, Da^~u lo`ng va`ng d-a', cu~ng nghi`n xo't-xa : "D-a`m-Cha^u, que^ thie^'p co`n xa, "Ho. Tra^`n, te^n d-a(.t vo^'n la` Kie^`u\-Lie^n. "Ba`o\-thai d-a~ he.n nha^n-duye^n, "Qua.t nga`, tra^m ngo.c ke^'t nguye^`n ho. Phan. "Ro^`i ra ca'ch tro+? quan-san, "Cha(?ng may bo'ng ha.c kho+i nga`n non Hoa\. "Co^\-d-o+n con tre?, me. gia`, 710.- "Pha^'n tro^i cuo^'n ma', su+o+ng pha ba.c d-a^`u\. "Cu+?a nha` binh lu+?a d-a^u d-a^u, "Tuye^'t su+o+ng qua?y mo^.t ga'nh sa^`u ra d-i\. "D-oa.n-tru+o+`ng thay lu'c pha^n-ky`, "Me. thi` ba~i ba('c, con thi` non ta^y\. "Kho'c than cu~ng tha^'u cao da`y, "Xui na`ng Tru+o+ng la.i gia('t tay cu+?a thie^`n. "Oan chi chu't pha^.n thuye^`n-quye^n, "Chu+~ ti`nh ca'm ca?nh, chu+~ duye^n be~\-ba`ng. "Ru+`ng thie^`n o+n d-a~ ro^.ng thu+o+ng, 720.- "Kha^?n-ca^`u va? sa(~n d-e`n hu+o+ng cu+?a ngu+o+`i\. "Ho.a chi giun-giu?i o+n tro+`i, "D-e^`n co^ng sinh na(.ng, gia?i lo+`i nguye^`n sa^u\. "Tha^n na`y ma` do+?\-dang nhau, "Thi` xin tu la^'y tha^n sau d-e^? da`nh. "Hoa tro^i nu+o+'c cha?y le^nh-d-e^nh, "Ma(.t na`o co`n gio+? ta^m-ti`nh cu`ng ai ! "Du` cha`ng e'p tru'c na`i mai, "Ti`m no+i gie^'ng ca.n tha^'y ngu+o+`i ho^`ng nhan. "D-e^? ai ngo.c na't, hoa ta`n, 730.- "Gia?i oan cha`ng pha?i la^.p d-a`n cho nhau !" 21-- Sau khi to? ti`nh d-o^i be^n d-u+a tra^m qua.t, d-o^'i chie^'u nha^.n nhau (ca^u 731 - ca^u 768) Sinh nghe nga^?n ma(.t gio+` la^u, Nga^~m ra(`ng: "Con ta.o co+ ma^`u khe'o thay ! "Ba^'y la^u mo+ tu+o+?ng d-e^m nga`y, "Ai ngo+` Phan d-o', Tra^`n d-a^y ma` la^`m. "Tri\-a^m chu+a to? tri\-a^m, "Thi` xin be^n qua.t be^n tra^m sa'ng va`o !" Vo^.i va`ng mo+? tra'p tay trao, Nhi`n xem na`o co' chu't na`o la` sai\. Ca`nh tra^m thi'ch, qua.t chu+~ ba`i, 740.- Ra`nh-ra`nh te^n ho. hai ngu+o+`i song-song. Mu+`ng nhau la^`n ke^? su+. lo`ng, Gian-nan nga`y tru+o+'c, la.nh lu`ng ba^'y nay\. Bie^n lo+`i d-o', che'p lo+`i d-a^y, Bu+'t hoa da^~u va.n, to+` ma^y da^~u nghi`n. Xe va`ng la^?n, a'o ho^`ng-xen (?), He^'t phen sa^`u\-na~o, to+'i phen vui\-mu+`ng. Ri? tai cha`ng mo+'i da(.n ra(`ng : "O+? d-a^y nu+o+ng-na'u ha~y d-u+`ng ho+?\-hang. "Co^ng-danh cho+` thuo+? xua^n sang, 750.- "The^' na`o ro^`i se~ phu+o+.ng hoa`ng ru? nhau\." Da(.n-do` chu+a du+'t ca.n sa^u, Tre^n am mo^.t tie^'ng cha`y d-a^u ha~i ngu+o+`i\. Vo^.i\-va`ng sinh tro+? go't ha`i, Ngoa`i hie^n oanh d-a~ nho^.n cu+o+`i cu`ng oanh. Non d-o^ng lo` lu+?a he' ma`nh, Tie^'ng ca^`m be^n a^'y, tie^'ng kinh be^n na`y\. Su+. ti`nh mo^.t d-o' mo^.t d-a^y, Da^~u ba` nghi`n ma('t, da^~u tha^`y ta'm tai\. Tho^ng tho^ng, tru'c tru'c, mai mai, 760.- Nga`y, ngu+o+`i d-a^'t bu.t; d-e^m ngu+o+`i d-o^.ng tie^n. D-a^`u ga`nh co`n d-ie^?m mo~ quye^n, Vo\-ve d-a`n de^' bo^~ng chen gio' va`ng. Khu'c ca^`m tho^ng mo+'i da.o su+o+ng, Cha`o oanh, so+'m d-a~ vo^.i\-va`ng tin mai\. La^n-la tha'ng bu.t nga`y tro+`i, Ha. qua, thu to+'i, d-o^ng ro^`i la.i xua^n. Vu~\-mo^n mu+`ng d-a~ d-e^'n tua^`n, Phu+o+.ng loan ra`y ga(.p phong-va^n pha?i ta^`m. 22--Phan-sinh d-i thi d-o^~ Tha'm-hoa (ca^u 769 - ca^u 822) Giu.c d-o^`ng qua?y tra'p, o^m ca^`m, 770.- Le^n chu`a ba.ch d-a~, xuo^'ng the^`m ba?o qua\. Na`ng ra(`ng: "Cha`ng ho.c quye^'t khoa, "Bo~ nga`y a'o ga^'m xem hoase~ ve^`\. "O+? d-a^y nu+o+ng-na'u bo^`\-d-e^`, "Cha(m-cha(m mo^.t ta^'m lo`ng qui` hu+o+'ng du+o+ng. "Ngu`i ngu`i da^.m lie^~u, nga`n su+o+ng, "Tie^~n d-u+a hai chu+~ bi`nh-khu+o+ng vo+'i lo`ng." Thoa('t tho^i ngang do.c ta^y d-o^ng, Ngu+.a theo d-u+o+`ng cu~ ruo^?i\-dong te^'ch chu+`ng. Tho^ng reo, vu+o+.n ho't, chim mu+`ng, 780.- Hu+o+ng chu`a d-u+a gio', hue^ ru+`ng phun su+o+ng. Tua^`n du+ vu+`a to+'i cu+?a tru+o+`ng, Danh ta`i ma^y ho+.p, hie^`n lu+o+ng sao ba`y Cu`ng va`o va^ng me^.nh na(m ma^y, Co^n ba(`ng phi? su+'c, ro^`ng ma^y pha?i thi`\. Tha'm-hoa va`o la.y d-an-tri`, Ca^?m-ba`o pho^ ca^.t, hoa chi gia('t d-a^`u\. Tie^'ng tho+m lu+`ng-la^~y d-a^u d-a^u, Ke? sie^ng ong bu+o+'m, ngu+o+`i mau ca' nha`n. Nga'n thay ho+~i ba.n ho^`ng-nhan, 790.- La`m chi ra'c lo^~ tai quan khe'o la` ! Mo^.t thu+ nha('n gu+?i ve^` nha`, Mo^.t thu+ d-u+a d-e^'n cu+?a gia` ba'o tin. Tu+` nga`y cha`ng ruo^?i da(.m nghi`n, Ta^'m lo`ng du+.a ca'nh cu+?a chie^`n d-a(m d-a(m. Be^n tai thoa.t ma?ng ha?o a^m, Hoa mo+i (?) d-ie^?m tuye^'t, tra(ng ra(`m ve'n ma^y\. Co^ nghe tin cha'u mu+`ng thay, D-a`nh thay to^ng-to^? d-u+'c da`y nhi to^n. Tha'm-hoa nga`y o+? tu+` mo^n, 800.- Trai tha`nh ne^n d-u+'c The^'\-to^n d-o^. ngu+o+`i\. Mo+'i hay bi~ cu+.c tha'i lai, Co`n trong tra^`n-lu.y bie^'t ai vu+o+ng-ha^`u\. Cha(?ng ye^u nhau, cho+' de^? nhau, Nhu+~ng loa`i ye^'n-tu+o+'c bie^'t d-a^u chi' ho^`ng. D-u+o+ng mu+`ng na'o\-nu+'c tu+mg bu+`ng, D-i`nh pho^ (?) nghe d-a~ ruo^?i\-dong ga^`n mie^`n. Xe xe, ngu+.a ngu+.a la^`n chen, Hoa quen mu+`ng ru+o+'c, chim quen d-o'n cha`o\. Che^nh-ve^nh ngoa`i cho^'n non cao, 810.- A'o ho^`ng, d-ai ba.c, bu+o+'c va`o cu+?a kho^ng. Chuo^ng ke^u la^~n tie^'ng thie^`u rung, Co+` xen ba?o\-ca'i, ta'n lo^`ng tra`ng-phan. Hu+o+ng d-e`n ta. pha^.t vu+`a an, Mo+'i d-em tra^m, qua.t d-e^'n ba`n cu`ng su+\. Su+ ra(`ng pha^.n d-e.p duye^n u+a, "Mu+`ng cho d-o^i lu+'a d-a~ vu+`a d-o^`ng ca^n. "Song d-a^y la` ca?nh cha^n-cha^n, "Ta(ng gia` chi.u vie^.c ho^n-nha^n tro+? lo+`i\. "Ga^`n d-a^y d-a~ co' mo^.t ngu+o+`i, 820.- "D-u+a nu+o+`ng d-e^'n cho^'n pha^.t-d-a`i nga`y xu+a\. "Ca^.y ngu+o+`i bie^.n le^~ o^ng To+, "Xin ha^`u sang d-o' ma` d-u+a na`ng ve^`\. 23--Vinh-qui cu`ng vo+'i vu\-qui mo^.t nga`y ! (ca^u 823 - ca^u 846) Mu+`ng ha^`u phi? chi' nam nhi, Vinh-qui cu`ng vo+'i vu\-qui mo^.t nga`y\. Be'n ro^`ng, o^m phu+o+.ng ra tay, Ma(.c co^ kinh-ke^. o+? d-a^y kha^'n-ca^`u\. Ta. tu+` cu`ng bu+o+'c xuo^'ng la^`u, Tha'm-hoa thi` tru+o+'c, ma` sau Die^.u\-Thu+o+`ng. A'o ho^`ng d-a~ ruo^?i xe va`ng, 830.- Tre^n la^`u co`n thoa'ng mu`i hu+o+ng la. d-o+`i\. Cha`ng lie^`n thay chuo^~i ha.t trai, D-a~ pho^ thu+'c pha^'n, la.i ga`i then ma^y\. Le^n chu`a la.y bu.t, la.y tha^`y, Gia~ Hu+o+ng-Co^ng, d-o^.i o+n tha^`y cha(?ng que^\. Gia~ non, gia~ nu+o+'c, gia~ chie^`n, Gia~ mai, gia~ tru'c, gia~ mie^`n co? hoa ! Ca?nh na`y trong cho^'n d-u+o+`ng hoa Va`o cho+i the^'t-d-a~i, bu+o+'c ra phu.ng-chie^`u\. Thoa('t tho^i xe ngu+.a da^.p-di`u, 840.- Sang Kim-la(ng, cu+' nhu+ d-ie^`u nha` su+\. Tie^.c tho+`i mu+o+`i la.ng va`ng d-u+a, Nu+o+'c non ke^? ma^'y to'c to+ the.n-thu`ng ! The^' na`y cu?a chu+?a xu+'ng co^ng, Na(.ng o+n Phie^'u\-ma^~u, nhe. lo`ng Vu+o+ng-To^n. Ra.ng nga`y la.i ruo^?i nu+o+'c non, Gia?i rong co+` bu+o+'m, da^.m do^`n vo' ca^u\. 24--Phan, Tra^`n hai ho. d-oa`n-vie^n mo^.t nha` (ca^u 847 - ca^u 930) Vui lo`ng nhe. bu+o+'c ne^n mau, Ba tra(ng d-a~ d-e^'n Ho`a\-cha^u ca?nh nha`\. Thung-huye^n d-o^i kho'm gia` gia`, 850.- Tre^n d-a^`u ve? ba.c, ngoa`i da thu+'c mo^`i\. Ro+~ pho^ tie^.c nho^.n d-a^`y vo+i, Du+o+'i hie^n la^`n chuo^'c tho. bo^i d-o^i tua^`n Mo^n-d-i`nh xua^n la.i the^m xua^n, Thi thu+ ra.ng nu+o+'c, d-ai ca^n no^'i nha`\. Tha'm-hoa qui` la.y the^`m hoa, Nie^`m xu+a, no^~i tru+o+'c la^n-la ba`y tu+o+`ng: "Con tu+` du\-ho.c bo^'n phu+o+ng, "Tha^`n-ho^n d-a`nh lo^~i d-a.o\-thu+o+`ng la`m con. "Phu'c thu+`a muo^n d-o^.i tu`ng mo^n, 860.- "Ba?ng va`ng may tro^.m chu+~ son te^n d-e^`\. "Nha^n-duye^n va^ng li~nh qua.t the^`, "Nho+` tay nguye^.t-la~o khe'o xe la.\-lu`ng. "Ngu+?a tro^ng tro+`i be^? bao\-dung, "Thu+' cho du+o+'i go^'i ta^'m lo`ng tie^?u\-nhi\." Ra(`ng: "Tu+` con ca'ch d-i`nh vi, "Nga'n lo`ng nu+o+ng cu+?a mo.i be^` nho+' tro^ng. "Nho+` ho^`ng-phu'c, d-o^.i a^m-co^ng, "Ga(.p khi kim-ba?ng, d-o^.ng-pho`ng ca? hai\. "Ro^`i d-em nhau d-e^'n tho.\-d-a`i, 870.- La.y ba` Tra^`n-thi. ke?o ngu+o+`i nho+' mong. "Ngu+o+`i tu+` lo+~ bu+o+'c long-d-ong, "Tro+`i xui nghi`n da(.m d-e^? lo`ng to+'i d-a^y\. "Na(.ng be^n ti`nh nghi~a xu+a nay, "Ru+o+'c ve^` phu.ng-du+o+~ng d-e^m nga`y thay con. "Chu+~ duye^n ra`y d-a~ vuo^ng tro`n, "D-em tin mu+`ng la.i ke?o buo^`n ba^'y la^u\." Ta. a^n na`ng la.i kha^'u d-a^`u, Cu`ng cha`ng va^ng me^.nh sang ha^`u tu+`\-tha^n. Bu+o+'c va`o vu+`a d-e^'n giu+~a sa^n, 880.- Song-song cu`ng d-a(.t bu+'c kha(n la.y cha`o\. Su.t-su`i ke^?\-le^? tha^'p cao, No^~i con, no^~i me., tie^u\-hao to? tu+o+`ng : "Mu+`ng con va` d-o^.i o+n cha`ng, "Tha^n gia` d-u+o+.c tha^'y gia`u\-sang ai ngo+` ?" La.y tho^i, na`ng gio+? sau xu+a: "May nho+` mo^.t so+'m mo'c mu+a tu+o+'i nhua^`n. "Xie^'t bao gio+? no^~i gian-trua^n, "Mo^.t nha` sum-ho.p Ta^'n, Ta^`n tu+` d-a^y\. "Duye^n hu+o+ng-lu+?a, ho^.i ro^`ng-ma^y, 890.- Bo~ co^ng ly\-bie^.t, bo~ nga`y ta^n-toan" Thoa('t tho^i tu+` ta. du+o+'i ma`n, Ve^` la^`u mo+? tie^.c d-oa`n-vie^n chu'c mu+`ng. Cho+i\-vo+i hoa\-chu'c tu+ng-bu+`ng, Ve'o\-von d-a`n ha't, vang lu+`ng pha'ch se^nh. Cung nam, cung ba('c, cung huy`nh, D-o. nhu+ tie^'ng ke^., tie^'ng kinh cha(?ng nhu+o+`ng. Co' khi co+.t pha^'n, die^~u hu+o+ng, Sau du+o+`ng Bo^`\-ta't, tru+o+'c du+o+`ng tie^n-nga\. Co' khi u+o+'m nguye^.t, cha`o hoa, 900.- La^`u son pha?ng-pha^'t cu+?a gia` gio' tra(ng. Hue^. lan d-u+o+ng ro^.n tie^.c mu+`ng, Tin hay d-a~ tha^'y tu+ng-bu+`ng su+' hoa\. Vie^.c quan ha(?n kha'c vie^.c nha`, La.y nghie^m-tu+` da~, la.y ba` tu+`\-tha^n. Cu`ng na`ng xe ngu+.a do+`i cha^n, Nu+o+'c-non la(.n-lo^.i ba tua^`n to+'i no+i\. Be^. ro^`ng gang ta^'c ma(.t tro+`i, Ta^u lo+`i trung-nghi~a, da^ng ba`i tu\-nhu+o+ng. Pha?i duye^n ngu+\-thu?y nha^'t d-u+o+`ng, 910.- A^'n son ke'n ma(.t, gu+o+m va`ng trao tay\. Me^.nh tro+`i va^ng chie^'u na(m ma^y, Ra ta`i Kha^'u, D-a(.ng, thu+? tay Tie^u, Ta`o\. D-o^ng-nam chi? ngo.n co+` mao, Non xanh sa^'m da^.y, so'ng d-a`o gio' ro+i\. Ca'o, ki`nh im-la(.ng ta(m-ho+i, Doa`nh nga^m ru+?a ma'c, non d-oa`i treo cung. Kha?i\-ca lu+`ng-la^~y phu co^ng, D-a~ ngoa`i nanh vuo^'t, la.i trong co^.t-ru+o+`ng. Gio+ ho^'t ngo.c, gia('t a^'n va`ng, 920.- Co~i bo+` mo+? ro^.ng, mo^'i gie^`ng xa^y ne^n. D-o^`ng-hu+u ro+`\-ro+~ the? khuye^n, Co^ng ghi ga'c phu+o+.ng, danh truye^`n d-a`i la^n. Nha` chung-d-i?nh, cu+?a d-ai\-ca^n, Vinh-phong sa('c Qua^.n phu\-nha^n cho na`ng. Mo'c mu+a nhua^`n go^.i a^n sang, Ne^`n nha^n, ca^y d-u+'c ra.ng ha`ng que^'\-lan. Tra(m na(m duye^n sa'nh phu+o+.ng loan, Tao\-khang hai chu+~, Tra^`n, Phan do~i truye^`n, To^'t tu+o+i hai kho'm thung-huye^n, 930.- The^m mu+`ng nu+o+'c tri. nha` ye^n d-o+`i d-o+`i\. D-OAN KET La. thay cu`ng d-a.t co+ tro+`i, Cho+' khoe quye^`n the^', cho+' cu+o+`i ha`n-vi\. May ra ai cu~ng mo^.t thi`, Ho+n nhau hai chu+~ nha^n-nghi` la` ho+n. Ngu+o+`i qua^n-tu+?, kha'ch ho^`ng-nhan, Kie^`n-kho^n co`n ro^.ng ta.o\-d-oan co`n da`i\. No^m-na che'p truye^.n ma` cho+i, Xe't co+n bi~, tha'i, da'm lo+`i khen che^\. Thu+.c-tha` da'm sa'nh ta^n ky`, 940.- Go.i la` la?m-nha?m d-e^? ghi sau na`y\. =HET= Chu' thi'ch: So^ng Nga^n thu+? ba('c la^'y ca^`u O^: So^ng Nga^n bo+?i chu+~ Nga^n-ha`\. Ca^`u o^, bo+?i chu+~ o^\-kie^`u hay thu+o+'c-kie^`u\. Tu.c truye^`n to^'i mu`ng 7 tha'ng 7, chim qua. d-i d-o^.i ca^`u qua so^ng Nga^n-ha` la`m d-u+o+`ng cho Ngu+u\-lang va` Chu+'c-nu+~ ho^.i kie^'n vo+'i nhau; vi` pha?i d-o^.i ca^`u, ne^n con qua. na`o cu~ng tru.i ca? lo^ng ngo^i\. (Phong-tu.c ky') ----- na`ng ba lo.t va`o: Y' no'i nho+` gio' lay ma`nh ma`nh d-u+a tie^'ng no'i lo.t va`o trong pho`ng. Na`ng ba cho? tha^`n gio'\. ----- Ta.ng-vu+o+ng: tu+'c D-i.a\-ta.ng-Vu+o+ng danh-hie^.u mo^.t vi. Bo^.\-ta't ( xem chu'\-thi'ch tre^n.Ngu+o+`i ta va(~n thu+o+`ng tu.ng-nie^.m danh-hie^.u na`y cu`ng vo+'i Quan-The^\-A^m Bo^`\-Ta't...D-a.i\-The^'\-Chi Bo^`\-Ta't...v.v... ----- Tho.\-du+o+ng: tu+'c Tho.\-du+o+ng co^ng-chu'a con ga'i To^'ng-Vu~\-d-e^' (be^n Ta`u) giu+~a nga`y mo^`ng 7 tha'ng gie^ng na(`m du+o+'i hie^n d-ie^.n Ha`m-chu+o+ng, ho.a mai ru.ng xuo^'ng tra'n, tha`nh d-o'a hoa 5 ca'nh, go.i Mai\-hoa\-trang. Chu+~ Tho.\-du+o+ng trong ca^u na`y chi? la` mu+o+.n chu+~ d-e^? cho? nhu+~ng tho'i tra(ng hoa tra^`n-tu.c. ----- nhu+ a? Bi'ch, quye^'t lie^`u cho xong: Co^? Bi'ch-ngo.c ca : "Bi'ch-ngo.c tie^?u gia nu+~, ba^'t ca?m phan qui' d-u+'c Bi'ch-ngo.c ga'i nha` xoa`ng, cha(?ng da'm vin cho^~ sang. Cho^~ na`y Phan-sinh co' y' ba?o Die^.u\-Thu+o+`ng : ne^'u na`ng cu+' nhu'n mi`nh nhu+ a? Bi'ch-ngo.c thi` cha`ng quye^'t lie^`u\... d-e^? d-e^'n kie^'p sau ye^u nhau va^.y\. ----- qua?ng ha`n: do chu+~ Qua?ng-ha`n-cung (cung ro^.ng ra~i ma` la.nh le~o) tu+'c la` cung tra(ng. D-a^y no'i ma(.t gu+o+ng qua?ng-ha`n nghi~a la` ne't ma(.t sa'ng-su?a lo^.ng-la^~y nhu+ ma(.t tra(ng. ----- Ngo.c quan: mu~ ngo.c, vi' vo+'i ngu+o+`i d-e.p trai, d-a^y chi? Phan-sinh. ----- tu+`\-nhan: ma(.t nha^n-tu+` la.i co' nghi~a la` ne't ma(.t tu+`\-bi cu?a ngu+o+`i tu\-ha`nh, d-a^y cho? Die^.u\-Thu+o+`ng. ----- Ca'c-D-a(`ng: bo+?i chu+~ D-a(`ng vu+o+ng-ca'c : mo^.t ca'i ca'c ra^'t cao cu?a D-a(`ng-Vu+o+ng la` con vua D-u+o+`ng, co^? thi co' ca^u " tho+`i lai phong To^'ng D-a(`ng-Vu+o+ng-Ca'c " ne^n ngu+o+`i ta hay no'i "gio' Ca'c-D-a(`ng". ----- Du+o+ng-d-a`i: Te^n mo^.t ngo.n nu'i o+? ti~nh Ho^`\-ba('c be^n Ta`u\. No+i So+? Trang-vu+o+ng na(`m mo+ cu`ng vo+'i tha^`n-nu+~ ga(.p go+~ ma^y mu+a o+? d-a^'y\. ----- Chu+o+ng-d-a`i: D-a~ chu'\-thi'ch. ----- be~ chie^`u: ve? ma(.t buo^`n-ra^`u\. ----- quan-san: no+i cu+?a a?i va` nu'i, cho? ve^` d-i.a\-phu+o+ng hie^?m-tro+? xa ca'ch. ----- Cha(?ng may bo'ng ha.c kho+i nga`n non Hoa: Ca^u na`y bo+?i ca^u " nguye^.t-minh hoa bie^?u ha.c qui tri` ( Tra(ng soi cho^'n Hoa\-bie^?u chim ha.c ve^` muo^.n ). Hoa\-bie^?u la` ho`n d-a' d-a'nh da^'u ma? ( mo^. chi'). Bo'ng ha.c kho+i nga`n non Hoa nghi~a la` tu+`\-tra^`n. ----- cuo^'n: nha(n ----- pha^n-ky`: chia d-u+o+`ng mo^~i ngu+o+`i d-i mo^.t nga? ----- cao da`y: tro? tro+`i d-a^'t, bo+?i chu+~ thie^n cao d-i.a ha^.u tro+`i cao d-a^'t da^`y\. ----- phu+o+.ng hoa`ng: gio^'ng chim qui', d-u+'ng d-a^`u ca'c loa`i co' ca'nh, con tro^'ng la` phu+o+.ng, con ma'i la` hoa`ng. ----- am: d-a^y la` cho? va`o am chu`a\. ----- lo` lu+?a he' ma`nh: Lu'c ma(.t tro+`i he' tia lu+?a tu+` phu+o+ng d-o^ng, nghi~a la` buo^?i so+'m mai\. ----- Tie^'ng ca^`m be^n a^'y: Phan-sinh ga?y d-a`n ta.i thu+\-pho`ng, be^n a^'y\. ----- tie^'ng kinh be^n na`y: Die^.u\-Thu+o+`ng tu.ng kinh ta.i ti~nh-d-u+o+`ng be^n na`y\. ----- Nga`y, ngu+o+`i d-a^'t bu.t; d-e^m ngu+o+`i d-o^.ng tie^n: Y' no'i hai ngu+o+`i ga(.p nhau va^~n giu+~ ki'n d-a'o, ban nga`y cu`ng la` ngu+o+`i o+? chu`a, ma` d-e^m d-e^'n thi` tha`nh ra ngu+o+`i o+? d-o^.ng tie^n, nghi~a la` vui ve? xum-ho.p nhu+ o+? co~i tie^n va^.y\. ----- quye^n: tu+'c d-o^~\-quye^n : chim quo^'c ke^u nhu+ go~ mo~, no'i ve^` ca?nh mu`a he`\. ----- Vo\-ve d-a`n de^' bo^~ng chen gio' va`ng: de^' la` d-a`n de^' o+? du+o+'i d-a^'t, gio' va`ng, bo+?i chu+~ kim phong, ca^u na`y ta? ca?nh d-a~ sang thu\. ----- Khu'c ca^`m tho^ng: Tho^ng la` gio^'ng ca^y u+a chi.u su+o+ng gia', du` ga(.p mu`a re't va^~n xanh tu+o+i\. Ca^u na`y ta? ca?nh mu`a d-o^ng, tho^ng co' la' reo di.p-da`ng nhu+ cung d-a`n, ne^n go.i la` khu'c ca^`m tho^ng. ----- Cha`o oanh, so+'m d-a~ vo^.i\-va`ng tin mai: Chim oanh ho't, hoa mai no+? la` ba'o tin xua^n, ca^u na`y ta? ca?nh mu`a xua^n. ----- Vu~\-mo^n: bo+?i ca^u "vu~ mo^n tam ca^'p la~ng" (Ba ta^`ng so'ng cu+?a Vu~) vi' ngu+o+`i d-i thi d-o^~ nhu+ ca' vu+o+.t ba ta^`ng so'ng ho'a ro^`ng. Ca^u na`y no'i d-a~ to+'i tua^`n thi\-cu+? bay nha?y\. ----- d-o^`ng: la` he^` d-o^`ng d-a^`y to+' theo ha^`u\. ----- quye^'t khoa<: D-a~ chu'\-thi'ch. ----- a'o ga^'m xem hoa: do chu+~ y\-ca^?m kha'n-hoa y' no'i thi d-o^~ d-u+o+.c ban a'o ga^'m va`o vu+o+`n thu+o+.ng-uye^?n (vu+o+`n nha` vua) xem hoa\. ----- bo^`\-d-e^`: d-a~ chu'\-thi'ch. ----- qui` hu+o+'ng du+o+ng: la` mo^.t thu+' hoa cu+' nghie^ng-nghie^ng ve^` phi'a ma(.t tro+`i, ne^n co' ca^u "quy`nh ta^m hu+o+'ng nha^.t hay la` hu+o+'ng du+o+ng, nghi~a la` lo`ng qui` hu+o+'ng ve^` phi'a ma(.t tro+`i\.Ca^u na`y y' no'i xin nhu+ hoa qui`, nghie^ng lo`ng hu+o+'ng theo ma(.t tro+`i\. ----- Tua^`n du+: ho+n 10 nga`y\. ----- Danh ta`i ma^y ho+.p, hie^`n lu+o+ng sao ba`y: y' no'i ca'c ba^.c nha^n-ta`i d-o^ng nhu+ ma^y va` sao tu.\-ho.p tre^n tro+`i\. ----- na(m ma^y: do chu+~ ngu~ va^n: ma^y na(m sa('c, no+i vua ngu+.\. ----- Co^n ba(`ng: Co^n: ca' co^n; Ba(`ng: chim ba(`ng. ----- d-an-tri`: sa^n d-o?, sa^n nha` vua\. ----- Ca^?m-ba`o: a'o ga^'m. ----- hoa chi: ca`nh hoa (mu~ gia('t ca`nh hoa). ----- ra'c lo^~ tai quan: D-oa.n na`y y' no'i thie^n-ha. tranh nhau tin-tu+'c mo^'i la'i nhu+ng nga'n cho nhu+~ng a? chu+.c la^'y cho^`ng quan, chi? la`m ra'c tai tho^i\. ----- cu+?a gia`: ta(ng gia`\. ----- The^'\-to^n: D-u+'c Pha^.t. ----- bi~ cu+.c tha'i lai: su+. ru?i ro he^'t, su+. may\-ma('n d-e^'n. ----- ye^'n-tu+o+'c bie^'t d-a^u chi' ho^`ng: loa`i di se? bie^'t the^' na`o d-u+o+.c chi'\-khi' cu?a loa`i chim ho^`ng chim ho^.c. ----- cu+?a kho^ng: bo+?i chu+~ kho^ng mo^n. Theo thuye^'t nha` Pha^.t thi` the^'\-gio+'i nha^'t thie^'t ca'i gi` cu~ng la` kho^ng ca?, ne^n the^' tu.c cho cu+?a Pha^.t la` cu+?a kho^ng. ----- ba?o\-ca'i, ta'n lo^`ng tra`ng-phan: ba?o ca'i: lo.ng qui'; tra`ng-phan:phu+o+'n da`i\. Hai thu+' d-e^`u la` nghi\-tru+o+.ng cu? nha` Pha^.t. ----- cha^n-cha^n: thu+.c-thu+.c, tie^'ng nha` Pha^.t.Cha^n-cha^n d-a^y la` tro? ve^` co~i Pha^.t. ----- Ta(ng gia`: nha` su+ o+? chu`a\. ----- pha^.t-d-a`i: no+i tho+` pha^.t. ----- o^ng To+: tu+'c o^ng To+\-ho^`ng, mo^.t vi. la`m chu? xe duye^n cho vo+. cho^`ng la^'y nhau\. ----- ha^`u: bo+?i chu+~ qua^n ha^`u: tie^'ng go.i to^n, d-a^y du`ng go.i Phan-sinh. ----- Vinh-qui cu`ng vo+'i vu\-qui: thi d-o^~ tro+? ve^` ba'i\-to^?, vu\-qui: ga'i ve^` nha` cho^`ng. ----- Be'n ro^`ng, o^m phu+o+.ng: bo+?i chu+~ phan-long phu.\-phu+o+.ng y' no'i phu. ta' nha` vua\. ----- Vu+o+ng-To^n: tu+'c Ha`n-Ti'n, lu'c co`n han vi, nhi.n d-o'i ca^u ca' du+o+'i tha`nh Hoa`i\-a^m, ga(.p phie^'u\-ma^~u (d-a`n ba` gia(.t thue^) cho a(n co+m, sau Ha`n-Ti'n la`m tu+o+'ng nha` Ha'n, co' co^ng d-u+o+.c phong vu+o+ng, d-em nghi`n la.ng va`ng ta. o+n phie^'u\-ma^~u\. ----- Ho`a\-cha^u: tu+'c Ho`a\-qua^.n, que^ Phan-sinh. ----- Thung-huye^n: Thung hay xua^n, mo^.t thu+' ca^y 8000 na(m mo^.t la^`n no+? hoa, 8000 na(m mo^.t la^`n co' qua?, ngu+o+`i ta du`ng d-e^? vi' vo+'i cha, thu? nghi~a mong cho cha so^'ng la^u\. Huye^n mo^.t thu+' co? so^'ng la^u, co' ti'nh vui que^n lo, hay tro^`ng o+? phi'a ba('c buo^`ng ngu?, ngu+o+`i ta du`ng d-e^? vi' vo+'i me.\. ----- tho. bo^i: Che'n ru+o+.u chu'c tho.\. ----- Mo^n-d-i`nh: mo^n : cu+?a; d-i`nh : sa^n. No'i chung ve^` gia\-d-i`nh. ----- Tha^`n-ho^n: so+'m tha(m to^'i vie^'ng, chu+'c-vu. tho+` cha me. cu?a ngu+o+`i la`m con. ----- nu+o+ng cu+?a: Nu+o+ng cu+?a do chu+~ y?\-mo^n : Theo ti'ch d-o+`i Chie^'n-quo^'c, me. Vu+o+ng-to^n-Gia? ba?o con :"ma`y d-i buo^?i so+'m ma` cha^.m chu+a ve^`, thi` ta tu+.a cu+?a d-u+'ng tro^ng, d-i buo^?i chie^`u ma` cha^.m chu+a tha^'y ve^` thi` ta tu+.a cu+?a d-u+'ng ngo'ng, va^.y "nu+o+ng cu+?a" la` cho? va`o ngu+o+`i me.\. ----- ta^n-toan: cay chua\. No'i ve^` nhu+~ng nga`y kho^?\-so+?\. ----- d-oa`n-vie^n: sum ho.p vuo^ng tro`n. ----- cu+?a gia`: cu+?a nha` chu`a, cu~ng nhu+ Thie^`n-mo^n hay kho^ng-mo^n. ----- nghie^m-tu+` da~, la.y ba` tu+`\-tha^n: bo^' va` me.; Tu+`\-tha^n: me. hie^`n. D-a^y no'i vo+. cho^`ng Phan-sinh tu+`\-ta. o^ng ba` Phan-co^ng cu`ng Tra^`n-phu\-nha^n d-e^? d-i nha^.m-chu+'c. ----- Be^. ro^`ng gang ta^'c ma(.t tro+`i: Ca^u na`y di.ch ca^u chu+~ nho "chi? xi'ch thie^n nhan" : gang ta^'c ma(.t tro+`i, y' no'i coi vua nhu+ o+? ngay tru+o+'c ma(.t. ----- tu\-nhu+o+ng: bo+?i chu+~ "No^.i tu chi'nh su+., ngoa.i nhu+o+ng di di.ch" nghi~a la` trong su+?a vie^.c chi'nh tri., ngoa`i d-uo^?i ro+. di\-di.ch, no'i ve^` co^ng vie^.c cu?a ba^.c tro.ng-tha^`n giu'p nha` vua\. ----- ngu+\-thu?y nha^'t d-u+o+`ng: y' no'i vua to^i ho+.p nhau nhu+ ca' ga(.p nu+o+'c. ----- A^'n son ke'n ma(.t, gu+o+m va`ng trao tay: Ca^u na`y no'i chu+'c kie^m ca? va(n la^~n vo~\. ----- Ra ta`i Kha^'u, D-a(.ng, thu+? tay Tie^u, Ta`o: Kha^'u la` Kha^'u\-Tua^n, D-a(.ng la` D-a(.ng-Vu~, co^ng-tha^`n cu?a vua Quang-vu~ d-o+`i D-o^ng-Ha'n. Tie^u tu+'c Tie^u\-Ha`, Ta`o tu+'c Ta`o\-Tham, co^ng-tha^`n cu?a vua Cao\-To^? d-o+`i Ta^y\-Ha'n be^n Ta`u\. ----- co+` mao: co+` la`m ba(`ng thu+' lo^ng tra('ng, quen go.i co+` tuye^'t-mao, mo^.t thu+' co+` cu?a quan vo~ d-i d-a'nh gia(.c. ----- Ca'o, ki`nh im-la(.ng ta(m-ho+i: y' no'i gia(.c-gia~ d-a~ de.p ye^n. ----- Doa`nh nga^m ru+?a ma'c, non d-oa`i treo cung: y' no'i co^ng vie^.c chinh chie^'n d-a~ xong, vo~\-khi' ru+?a treo le^n kho^ng du`ng d-e^'n nu+~a\. ----- Kha?i\-ca: Tie^'ng ha't cu?a d-oa`n qua^n tha('ng-tra^.n tro+? ve^` go.i la` kha?i ca hay la` kha?i hoa`n ca\. ----- D-a~ ngoa`i nanh vuo^'t, la.i trong co^.t-ru+o+`ng: Nanh vuo^'t bo+?i chu+~ cha?o\-nha; co^.t-ru+o+`ng bo+?i chu+~ lu+o+ng-d-o^'ng, y' no'i ngoa`i thi` la`m nanh vuo^'t (quan vo~) trong thi` la`m ru+o+`ng-co^.t 9quan va(n) cho nha` nu+o+'c ----- D-o^`ng-hu+u: do chu+~ "giu+~ quo^'c d-o^`ng-hu+u thi'ch": vo+'i nu+o+'c cu`ng chung vui,lo\. ----- Co^ng ghi ga'c phu+o+.ng, danh truye^`n d-a`i la^n: Ca'c-phu+o+ng, bo+?i chu+~ phu+o+.ng ca'c : ga'c ve~ hi`nh chim phu+o+.ng; d-a`i la^n bo+?i chu+~ ky` la^n d-a`i: d-a`i xa^y hi`nh ky`\-la^n. Hai no+i na`y d-e^`u du`ng d-e^? ghi kha('c te^n ho. ca'c co^ng-tha^`n cu~ng nhu+ d-a`i ky?\-nie^.m ca'c tu+o+'ng-si~ va^.y\. ----- chung-d-i?nh: Chung ca'i chuo^ng; d-i?nh ca'i va.c, hai thu+' d-o^` du`ng cu?a nhu+~ng nha` gia`u co' sang tro.ng, va.c d-u+.ng d-o^` a(n, chuo^ng go.i ngu+o+`i ha^`u, ne^n co' ca^u" chung minh d-i?nh thu+.c chi gia" ----- que^'\-lan: bo+?i chu+~ que^'\-tu+? lan-to^n, con nhu+ ca^y que^', cha'u nhu+ kho'm lan, qui'\-ho'a d-o^ng-d-u'c. ----- Tao\-khang: Ta^'m ca'm, cho? ngu+o+`i vo+. la^'y tu+` lu'c ha`n-vi\. Hai chu+~ na`y do ti'ch To^'ng-Hoa(`ng kho^ng chi.u phu. vo+. ca? d-e^? la^'y em ga'i vua Quang-vu~ nha` Ha'n ma` tu+` cho^'i ra(`ng: Tao\-khang chi the^ ba^'t kha? ha. d-u+o+`ng : ngu+o+`i vo+. ta^'m ca'm kho^ng the^? ti`nh-phu. d-e^? xuo^'ng du+o+'i\. ----- Kie^`n-kho^n co`n ro^.ng ta.o\-d-oan co`n da`i: Ca^u na`y bo+?i ca^u qua^n-tu+? chi d-a.o ta.o d-oan ho^` phu phu. : D-a.o ngu+o+`i qua^n-tu+? du+.ng mo^'i ba('t d-a^`u tu+` vie^.c vo+. cho^`ng. D-a^y no'i kie^`n-kho^n la` tro+`i d-a^'t co`n ro^.ng thi` ca'i d-a.o a^'y va^~n co`n la^u da`i ma~i\-ma~i kho^ng the^? bo? ma^'t d-u+o+.c. 6.- Phan sinh d-i thi d-o^~ gia?i nguye^n (ca^u 99 - ca^u 116) Theo cha^n, d-o^`ng-tu+? na(m ba, 100.- Con long-ca^u, ca'i ty`\-ba` ruo^?i mau\. Pha non tru'c, tra?i nga`n da^u, Va`ng hiu\-hiu d-o'n, ngo.c la`u\-la`u d-u+a\. Cha`o e'n so+'m, ho?i nha.n tru+a, Ba tua^`n tra(ng d-a~, thi` vu+`a to+'i no+i\. Phun cha^u nha? ngo.c d-ua ta`i, Gia?i\-nguye^n thoa('t d-a~ te^n ba`i ba?ng ngay\. D-u+a tin ve^` d-e^'n nha` hay, Tu+'c thi` la.i to? d-u+o+`ng ma^y te^'ch chu+`ng. Ba?ng xua^n nay d-a~ du+. mu+`ng, 110.- M uo^n ho^`ng nghi`n ti'a tu+ng bu+`ng d-o'n ai Qua da^.m lie^~u, kho?i nga`n mai, U+o+'m d-a`o, ho?i ma^.n to+'i vo+`i tha^`n-kinh. Pho^`n-hoa thay, thu' hu+~u ti`nh, Co^ng-ha^`u xe ngu+.a, tu+o+`ng khanh la^u\-d-a`i\. Ma^y tuo^n, si~\-tu+? d-o`i no+i, Mo+'i hay thi ma.ng, ho.c ta`i khe'o xinh ! 7- Phan-sinh thi ho^.i ho?ng, la^.p chi' d-i du ho.c d-e^? cho+` khoa sau (ca^u 117 - ca^u 114) La. thay danh-gia' nhu+ sinh, Ba?ng ngu+o+`i thi` bo^'n, te^n mi`nh co' ba\. Lo`ng tro+`i co`n da^'m ta`i hoa, 120.- Kho^i nguye^n da`nh d-e^? d-e^'n khoa sau na`y\. Bu+o+'c ra the.n ma(.t cha^u ma`y, Co^ng danh d-o^i chu+~ de^~ khua^y\-kho?a lo`ng ! D-i kho^ng la.i tro+? ve^` kho^ng, The.n co^ng chu'ng ba.n, so+. cu`ng me. cha\. Cha(?ng ba(`ng ta la^.p chi' ta, Ba thu tha^'m-thoa't co' la` bao la^u\. La`m chi tha('c-ma('c the^m sa^`u, Chim co`n d-o'n gio', ro^`ng ha^`u d-o+.i mu+a\. Bie^'t d-a^u mie^.ng the^' kho^n lu+`a, 130.- Ve'n ma^y, nha^?y so'ng ba^'y gio+` se~ hay\. Va? nghe Kim-ca?i d-o^. na`y, Tro^ng le^n d-u+o+`ng cu~ bu.i bay lo^'i ve^`\. Ma^'y ta`i de.p loa.n phu` nguy, Tay mi`nh thi` chu+?a d-e^'n khi pha^'t co+`\. To^'ng tha^`n nhu+~ng ma(.t nga^?n ngo+, Xo^n-xao to+ tru'c, tho+`\-o+ ba'c d-o^`ng. Xanh-xanh cha(?ng giu'p anh hu`ng, Thi` chi lu~ kie^'n d-a`n ong to+i\-bo+`i\. Cho ne^n la^?n-tha^?n que^ ngu+o+`i, 140.- Ti`m nha` thanh-va('ng, tie^.n no+i ta^.p-ta`nh. Mo^.t d-e`n, mo^.t sa'ch, mo^.t mi`nh, Bu+o+'m ong khua^'t ne?o, e'n anh khua^y d-u+o+`ng. 8.- No^~i buo^`n cu?a Phan-sinh trong khi du\-ho.c (ca^u 143 - ca^u 150) Nga^.m-ngu`i tro^ng ca?nh gia\-hu+o+ng., D-a~ thie^n go+.i nho+', la.i chu+o+ng nga^.m sa^`u\. Ho+i gio' lo.t, bo'ng tra(ng tha^u, D-o`i khi gio+? chie^'c tra^m nhau ra nhi`n. Nu+o+'c non ca'ch ma^'y da(.m nghi`n, Bie^'t lo`ng co`n nho+' hay que^n ho+~i lo`ng ? Cha(n d-o+n, go^'i chie^'c la.nh-lu`ng, 150.- Tu+o+?ng nha^n-duye^n a^'y nhu+ vo`ng to+ vu+o+ng. 9.- Tra^`n Kie^`u\-lie^n cha.y loa.n hai me. con la.c nhau (ca^u 151 - ca^u 174) Hay d-a^u ta.o\-ho'a kho^n lu+o+`ng, Tra^`n-co^ng thoa('t d-a~ suo^'i va`ng. xa cho+i\. Xo't na`ng me. goa' con co^i, Phu.ng tho+` hu+o+ng kho'i chu+a ro^`i ba na(m. Bo^~ng d-a^u binh lu+?a a^`m- a^`m, Gio' bay nha` ba.c, ca't la^`m cu+?a thu+a, La'nh na`n, tu+`ng bu+o+'c nga^?n-ngo+, Me. gia` d-a^`u ba.c, con tho+ ma' d-a`o\. Nga`y ho?i kha'ch, to^'i tro^ng sao, 160.- Do+`i cha^n bu+o+'c tha^'p bu+o+'c cao ga^.p-ghe^`nh. Tha'nh-tha bo^'n gio.t le^. ti`nh, Bie^'t d-a^u quen thuo^.c go+?i mi`nh d-u+o+.c an. Tra?i qua mo^.t qua~ng ha`n-san, Che^nh-che^nh nguye^.t d-a~ ga'c nga`n non mai\. Bo^~ng nghe tro^'ng giu.c, chie^ng ho^`i, D-e^m khuya ru+`ng ra^.m, ru.ng ro+`i bie^'t d-a^u ? Pha\-pho^i da(.m cu'c, cho`m lau, Ke? cha^n ba~i nu+o+'c, ngu+o+`i d-a^`u d-i?nh non. Con ti`m me., me. ti`m con, 170.- Co? ca^y man-ma'c, nu+o+'c non la.\-lu`ng ! Xo't na`ng tho+\-ye^'u tre?\-trung, Tro+`i xanh no+. phu. ma' ho^`ng cha(?ng be^nh. Mo^.t mi`nh trong qua~ng ru+`ng xanh, Cha^u\-chan ma' pha^'n, ta(`m oanh khu'c va`ng. 10.- Kie^`u\-Lie^n ga(.p ho. Tru+o+ng d-u+a d-e^'n o+? chu`a la^'y pha'p-danh la` Die^.u\-thu+o+`ng (ca^u 175 - ca^u 212) Ti`nh co+` ga(.p a? ho. Tru+o+ng, O+? Kim-la(ng d-e^'n, ho?i nu+o+`ng tha^'p cao : "Con ngu+o+`i ye^?u\-d-ie^.u thanh tao, "Da'ng su`i\-su.t tu?i, chi`u ngao\-nga'n sa^`u ! "Te^n gi`, que^, ho. no+i d-a^u ? 180.- "Ga(.p nhau xin ngo? cho nhau bie^'t cu`ng." Tu+o+?ng ra(`ng cu`ng ba.n ma' ho^`ng, D-oa'i thu+o+ng ne^n mo+'i ga.n-gu`ng pha^n minh. Ga.t cha^u mo+'i ke^? su+. ti`nh, No^~i que^ ca'ch tro+?, no^~i mi`nh trua^n-chie^n. Cha(?ng cho bie^'t ho. tu+o+`ng te^n, Tu+o+?ng co+n-co+' a^'y, tu?i ne^`n-ne^'p xu+a\. Tru+o+ng ra`ng: "Tha^n ga'i ha.t mu+a, "Bie^'t d-em mi`nh a^'y ba^y gio+` ca^.y d-a^u ? "Ga^`n d-a^y co' mo^.t ca?nh ma^`u, 190.- "Nu+~\-trinh, chu`a a^'y o+? d-a^`u Kim-la(ng. "The^nh-the^nh cu+?a bu.t d-a^u ba(`ng, "Xua^'t gia ti'n-nu+~, tie^?u\-ta(ng cu~ng d-a^`y\. "Cho+' ne^` du+a muo^'i, am ma^y, Ha~y nu+o+ng na'u, kho?i na.n na`y la` ho+n !" Gia('t tay na`ng d-e^'n thie^`n-mo^n, Ba.ch su+ mo+'i ke^? ha`n-o^n go't d-a^`u\. Khe^u d-e`n ha.nh, tha('p hu+o+ng ma^`u , Cha('p tay la.y pha^.t, kha^'u d-a^`u qui su+\. Su+ ra(`ng: "Na`y d-a.o Cha^n-nhu+, 200.- Me^nh-mo^ng cu+?a bu.t bi\-tu+` he.p ai . "D-a~ ra(`ng thu. gia'o thie^`n-trai, "Cho+' ne^` du+a muo^'i, cho+' na`i nem chanh. "Tam-qui, ngu~\-gio+'i chu+'ng minh, "Xem ca^u nha^n-qua?, nie^.m kinh Di\-d-a`, "So+'m cu'ng qua?, to^'i da^ng hoa, "Duye^n xu+a no+~ phu., d-e^? gia` d-o^. cho\." "Tre^n tu+' ba?o, du+o+'i tam d-o^`\." "Lo`ng tin hai chu+~ nam-mo^ ba'o d-e^`n." Die^.u\-thu+o+`ng mo+'i d-a(.t la` te^n, 210.- Hay cho d-u+a xuo^'ng pho`ng thie^`n nghi?\-ngo+i\. Na`ng va^ng thu. gia'o nhu+\-lai, Nho? to mo+'i gia~ o+n ngu+o+`i ho. Tru+o+ng. Chu' thi'ch: d-o^`ng-tu+? na(m ba: bo+?i chu+~ d-o^`ng tu+? ngu~ lu.c nha^n trong Lua^.n=ngu+~, o^ng Ta(ng-D-ie^?m no'i co' 5,6 tre? d-i theo ha^`u\. ----- long-ca^u: tu+'c la` con ngu+.a\. ----- ty`\-ba`: tu+'c la` ca'i d-a`n. Ha`nh tang cu?a ca'c va(n-nha^n nga`y xu+a d-i ra ngoa`i la` co+~i ngu+.a va` mang theo tu'i d-a`n. ----- Va`ng hiu\-hiu d-o'n, ngo.c la`u\-la`u d-u+a: Ca^u na`y ta? gio' tra(ng d-u+a d-o'n. ----- Phun cha^u nha? ngo.c: ca^u na`y do ca^u tho+" thi tha`nh cha^u ngo.c ta.i huy ha`o" nghi~a la` la`m xong ba`i tho+ thi` cha^u ngo.c o+? ca? no+i ngo`i bu't vu`ng-va^~y, no'i bo'ng la` va(n tho+ hay\. ----- Gia?i\-nguye^n: d-o^~ d-a^`u thi Hu+o+ng, cu~ng go.i la` Thu?\-khoa\. ----- Ba?ng xua^n: do chu+~ xua^n ba?ng ve^` khoa thi Ho^.i\. ----- M uo^n ho^`ng nghi`n ti'a: do chu+~ va.n tu+? thie^n ho^`ng. ----- tha^`n-kinh: kinh-d-o^ nha` vua\. ----- Ba?ng ngu+o+`i thi` bo^'n, te^n mi`nh co' ba: Bo^'n ky` thi, tru+o+.t ma^'t ky` thu+' 4. ----- Lo`ng tro+`i co`n da^'m ta`i hoa: Y' no'i ngu+o+`i co' ta`i hoa tro+`i co`n d-e^? da`nh (da^'m :di`m: nha^.n) ----- Kho^i nguye^n: d-o^~ d-a^`u\. ----- Ba thu tha^'m-thoa't: y' no'i ba na(m nu+~a la.i co' ky` thi\. ----- Ve'n ma^y, nha^?y so'ng: Ve'n ma^y bo+?i chu+~ phi va^n, nha^?y so'ng bo+?i chu+~ kho'a la~ng y' no'i thi cu+? bay nha?y\. ----- Kim-ca?i: cho^~ na`y pha?i chu+~ te^n xu+' vu`ng que^ nha` cu?a ho. Tra^`n. ----- To^'ng tha^`n: ba^`y to^i nha` To^'ng ; tro? va`o ca'c quan trie^`u d-o+`i ba^'y gio+`\. ----- Xo^n-xao to+ tru'c, tho+`\-o+ ba'c d-o^`ng: to+ tru'c la` a^m nha.c, no'i ve^` be^n va(n, ba'c d-o^`ng la` su'ng d-a.n, no'i ve^` be^n vo~\. ----- gia\-hu+o+ng: que^\-qua'n la`ng-ma.c nha` mi`nh. ----- suo^'i va`ng: bo+?i chu+~ hoa`ng tuye^`n, suo^'i o+? du+o+'i d-a^'t, tu+'c la` no+i a^m-phu?\. ----- Nga`y ho?i kha'ch, to^'i tro^ng sao: Vi` la.c d-u+o+`ng kho^ng bie^'t lo^'i, ne^n ban nga`y phai? d-o'n kha'ch qua d-u+o+`ng ma` ho?i, ban d-e^m cu+' tro^ng sao d-e^? nha^.n phu+o+ng huo+'ng ma` d-i\. ----- ha`n-san: nghi~a la` nu'i re't, cho? no+i ru+`ng nu'i qua.nh hiu la.nh-le~o\. ----- Ke? cha^n ba~i nu+o+'c, ngu+o+`i d-a^`u d-i?nh non: y' no'i hai me. con mo^~i ngu+o+`i la.c mo^~i no+i\. ----- Cha^u\-chan ma' pha^'n, ta(`m oanh khu'cva`ng: Ca^u na`y nghi~a la` gio.t cha^u chu+'a\-chan no+i go` ma', ruo^.t ta(`m bo^'i ro^'i trong lo`ng. ----- Kim-la(ng: Mo^.t d-i.a\-phu+o+ng be^n Ta`u, thuo^.c huye^.n Giang-ninh ti?nh Giang-to^, nga`y tru+o+'c nhie^`u trie^`u vua d-o'ng kinh-d-o^ o+? d-a^'y\. ----- Tha^n ga'i ha.t mu+a: tu.c ngu+~ : con ga'i nhu+ ha.t mu+a sa, ha.t ro+i xuo^'ng gie^'ng, ha.t ra ruo^.ng ca`y\. ----- thie^`n-mo^n: cu+?a nha` chu`a, cu+?a Pha^.t. ----- ha`n-o^n: re't, a^'m, no'i bo'ng la` tro`\-chuye^.n ke^?\-le^? cu`ng nhau, cu~ng nhu+ ha`n-huye^n. ----- Khe^u d-e`n ha.nh, tha('p hu+o+ng ma^`u: D-e`n hu+o+ng nha` chu`a\. ----- Cha^n-nhu+: co' hai nghi~a :Theo thuye^'t nha` Pha^.t thi` cha^n-nhu+ la` cha^n-ly' no'i ve^` thu+.c the^? va` thu+.c-ti'nh, suo^'t d-o+`i kho^ng bie^'n ca?i\. Theo thuye^'t nha` d-a.o La~o thi` cha^n-nhu+ la` do mo^.t ti'nh ma` no'i\. Chu+~ Cha^n-nhu+ trong ca^u na`y la` theo ti'nh nha` Pha^.t. ----- Me^nh-mo^ng cu+?a bu.t bi\-tu+` he.p ai: ca^u na`y y' no'i cu+?a Pha^.t la` pha? d-o^. chu'ng sinh, tu+`\-bi ba'c-a'i ro^.ng me^nh-mo^ng. Co' ba?n che'p la` "vie^?n-vo^ng cu+?a d-o^.\..." co' le~ sai\. ----- thie^`n-trai: nha` chu`a a(n chay\. ----- Cho+' ne^` du+a muo^'i, cho+' na`i nem chanh: Nhu+~ng mo'n a(n chay cu?a nha` chu`a\. ----- Tam-qui: la` tie^'ng nha` Pha^.t : qui\-y pha^.t, quy\-y pha'p, quy\-y ta(ng. ----- ngu~\-gio+'i: 4 d-ie^`u ra(n cu?a nha` Pha^.t : kho^ng sa't sinh, kho^ng tro^.m ca('p, kho^ng ta` da^m, kho^ng no'i ca`n, kho^ng uo^'ng ruo+.u, a(n thi.t. ----- nha^n-qua?: Tie^'ng nha` Pha^.t. Nha` Pha^.t cho nhu+~ng vie^.c la`m la` Nha^n, vie^.c u+'ng la.i la` Qua?, vi' nhu+ ca^'y lu'a la` nha^n, ga(.t tho'c la` qua?\. Nha^n to^'t thi` d-u+o+.c qua? to^'t, nha^n xa^'u thi` bi. qua? xa^'u, d-o' la` le~ tu+.\-nhie^n, cu~ng nhu+ la`m thie^.n ga(.p thie^.n, la`m a'c ga(.p a'c. ----- Di\-d-a`: kinh nha` Pha^.t ----- tam d-o^`: Ba d-u+o+`ng hie^?m, nha` Pha^.t cho tam d-o^` la` Nga~\-qui?, su'c-sinh va` d-i.a\-ngu.c. Trong kinh Pha^.t no'i ra(`ng : D-i.a\-ngu.c te^n la` d-u+o+`ng ho?a\-d-o^`, nga~\-qui? te^n la` d-u+o+`ng d-a.o\-d-o^`, su'c-sinh te^n la` d-u+o+`ng huye^'t-d-o^`\. ----- nam-mo^: la` tie^'ng Pha.n, go.i cha('p tay cu'i d-a^`u la` Nam-mo^\. ( nghi~a la` cung ki'nh). ----- Die^.u\-thu+o+`ng: pha'p hie^.u d-a(.t cho Kie^`u\-Lie^n. ----- nhu+\-lai: hie^.u Pha^.t. Kinh Kim-Cu+o+ng no'i : kho^ng tu+. d-a^u d-e^'n cu~ng kho^ng d-i d-e^'n d-a^u, ne^n go.i la` Nhu+\-lai ( vo^ so+? to`ng lai, die^.c vo^ so+? khu+', co^' danh nhu+ lai). | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
|
This page has been visited
|